Author: Θωμάς Ξωμερίτης

Οι πρώτοι κλώνοι πιθήκου δημιουργήθηκαν σε κινεζικό εργαστήριο, έγραφε η είδηση στο BBC στην αρχή της χρονιάς που κλείνει. 24 του Γενάρη. Μέσα από σύνδεσμο που έδινε το κείμενο, έφτασα στην περίληψη μιας δημοσίευσης στην περιοδική έκδοση Cell. Διαγώνια, πέρασα με το μάτι τις τεχνικές λεπτομέρειες και στάθηκα στην τελική φράση: Έτσι, η κλωνοποίηση πιθήκων μακάκων μέσω SCNT είναι εφικτή με τη χρήση εμβρυϊκών ινοβλαστών.

Κάτι δεν μου καθόταν. Πιθανά κάποιο κενό στη μνήμη ή στην ενημέρωσή μου. Είχαν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια από τη γέννηση της Dolly, του προβάτου – κλώνου. Απόρησα: τί το ιδιαίτερο απαιτούσε η τεχνολογία κλωνοποίησης ενός πιθήκου, περισσότερο από αυτήν που κλωνοποίησε ένα πρόβατο, ώστε να δικαιολογείται η καθυστέρηση δύο δεκαετιών; Θηλαστικά και τα δύο, εξίσου σύνθετοι οργανισμοί. Επίσης, συνειδητοποίησα ότι μου ήταν άγνωστο αν υπήρχε ειδική πρόβλεψη στο σχετικό ρυθμιστικό πλαίσιο για τα πρωτεύοντα. Το έψαξα.

Η συγκεκριμένη μέθοδος κλωνοποίησης, η πυρηνική μεταφορά στα σωματικά κύτταρα (Somatic cell nuclear transfer – SCNT) βασίζεται στην απομάκρυνση του πυρήνα από ένα ωάριο όπου στη συνέχεια εισάγεται ο πυρήνας ενός άλλου, σωματικού (οπουδήποτε από το κορμί – αίμα, δέρμα, ιστός) κυττάρου. Ύστερα από χημικό ερεθισμό (δίχως τη γλύκα του σπέρματος) το ωάριο αναπτύσσεται σε έμβρυο από το οποίο μπορεί να παραχθούν είτε βλαστοκύτταρα είτε, εφόσον ακολουθήσει εμφύτευση σε παρένθετη μητέρα, να γεννηθεί κλώνος, αντίγραφο του δότη του πυρήνα.

Σάλο είχε προκαλέσει η γέννηση της Dolly. Θυμόμαστε τις τεράστιες αντιδράσεις, τη σύγχυση και τις πολλές υπερβολές. Ίσως ήταν η μόνη φορά που ζήτημα βιοηθικής βρήκε το δρόμο να καταλήξει σε καθημερινές συζητήσεις. Δικαιολογημένα, το επίτευγμα ήταν σημαντικό. Παρά φύσει αναπαραγωγή. Οι αντιδράσεις βασισμένες σε εύλογους φόβους κατά πόσο η μέθοδος θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην αντιγραφή ανθρώπων.

Ήξερα ότι είχαν τεθεί κάποιοι κανόνες. Αλλά ψάχνοντας, βρήκα ότι αν και η κλωνοποίηση ανθρώπων (υπογραμμίζω ολόκληρου, ενιαίου, αρτιμελούς ανθρώπου: reproductive human cloning) απαγορεύεται σε περισσότερες από 70 χώρες, δεν υπάρχει κανόνας ούτε «αυτορρύθμιση» του ακαδημαϊκού και ερευνητικού κόσμου, που να εμποδίζουν την εφαρμογή της σε πρωτεύοντα. Αναλυτικότερα, στην post-Dolly εικοσαετία, 23 είδη θηλαστικών έχουν κλωνοποιηθεί (… κουνέλια, σκυλιά, νυφίτσες, γουρουνάκια και βέβαια ποντίκια…). Επιπρόσθετα, πολλές και δημοφιλείς οι συζητήσεις για κλωνοποίηση σε εξαφανισμένα είδη όπως τα μαμούθ (γοητευτικό!). Είχε διαπιστωθεί όμως ένα πρόβλημα. Οι πολλαπλές προσπάθειες να γεννηθεί ζωντανός κλώνος πιθήκου είχαν αποτύχει, καθώς τα γονίδια πρωτεύοντος αντιδρούσαν στη διαδικασία. Η ομάδα στο Ινστιτούτο Νευροεπιστημών της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών στη Σανγκάη το πέτυχε, με τη χρήση κυττάρων εμβρύων, ελαχιστοποιώντας έτσι την αντίδραση των γονιδίων, εναρμονίζοντας της συμπεριφορά τους και ελέγχοντας τη φθορά στο ωάριο. Ακολούθησε εμφύτευση των εμβρύων σε μήτρα παρένθετων θηλυκών μακάκων, κυοφορία και success story. Όχι 100%, αλλά τα κατάφεραν:

«…Όσον αφορά στην πυρηνική μεταφορά σωματικών κυττάρων (SCNT) με τη χρήση ινοβλαστών εμβρύου πιθήκου, επιβεβαιώθηκαν 6 εγκυμοσύνες σε 21 παρένθετες μητέρες και έδωσαν 2 υγιή μωρά…»

Όπως και να ’χει το πράγμα: γιατί όλα στην τελική, δείχνουν τόσο λογικά και εύκολα;

Η Ζονγκ Ζονγκ και η Χούα Χούα γεννήθηκαν με διαφορά δύο εβδομάδων, ολόμοιες, αντίγραφα. Κλείνουν τον ένα χρόνο ζωής με υγεία, δίχως να έχουν μέχρι στιγμής «εκδηλώσει δυσλειτουργία στη συμπεριφορά».

Happy copy paste-day και στις δύο.

Οι Κινέζοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η δημιουργία μεγάλων πληθυσμών κλώνων θα δώσει περισσότερη αξιοπιστία σε δοκιμές μεθόδων θεραπείας ασθενειών και σε νέα φάρμακα, σε περίπτωση δοκιμών που χρησιμοποιούν πιθήκους. Υποστήριξαν επίσης ότι τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί για τη δημιουργία ανθρώπινων κλώνων. Άλλοι, αμφισβήτησαν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου, ειδικά όσον αφορά στους κλώνους ανθρώπου, αλλά και σε σχέση με το ποσοστό επιτυχίας το οποίο την καθιστά μη αποτελεσματική και ακριβή για πρακτική εφαρμογή.

Το ζήτημα της βιοηθικής παραμένει ανοικτό και περισσότερο επείγον από τότε με τη Dolly.

«Από τεχνική άποψη μπορούμε να κλωνοποιήσουμε άνθρωπο», δήλωσε ερευνητής της κινεζικής ομάδας. «Αλλά δεν πρόκειται να προχωρήσουμε. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο να κάνουμε κάτι σχετικό με κλωνοποίηση ανθρώπου».

——————

Ο Δημήτρης ήταν ένα πιτσιρίκος τέσσερα χρόνια μικρότερός μου. Η οικογένειά του έμενε στην ίδια πολυκατοικία με τη δική μου οικογένεια. Εγώ στην έκτη δημοτικού, εκείνος κάθε πρωί βάδιζε δίπλα μου με τη σάκα του για το σχολείο. Έτσι του έλεγε η μητέρα του να κάνει. Δεν μιλούσαμε, πρέπει να τον ένιωθα αγγαρεία, εκείνο το βάρος να τον προσέχω. Μετά από δύο χρόνια έπαθε καρκίνο και πέθανε. Θυμάμαι ένα βράδυ στην είσοδο της πολυκατοικίας. Στεκόμουν με τον πατέρα μου, σταμάτησε ένα αυτοκίνητο και βγήκε από μέσα ο πατέρας του Δημήτρη που βαστούσε τη μητέρα του. Σχεδόν την έσυρε στην είσοδο. Αυτή έκλαιγε, δυνατά με λυγμούς, και φώναζε. Γύρισε ο πατέρας και λέει στο δικό μου, τον σαστισμένο: «Τελειώνουμε όπου να ‘ναι!»

Πέρασαν δυο-τρία χρόνια και η μητέρα του Δημήτρη έμεινε έγκυος. Γέννησε ένα υγιέστατο κοριτσάκι. Το βάπτισαν Δήμητρα. Το θυμάμαι να μεγαλώνει χαρούμενο, ανάλαφρο.

Όταν, στην τελική, από τη μία είναι ο τοίχος που χτυπάς το κεφάλι σου, με απελπισία, μπας και βρεις μια χαραμάδα, ένα ψήγμα φωτός σε αυτό που δεν κατανοείς αλλά σε πονάει και σε πνίγει, κι από την άλλη είναι αυτό που τελικά δείχνει τόσο εύκολο και φωτεινό – κι ας είναι ψευδαίσθηση – ναι, θα προχωρήσουμε. Όπως παλιά κάποιες υιοθεσίες, στην αρχή παράνομα, κάτω από το τραπέζι, χαμηλόφωνες συζητήσεις σε προθαλάμους μικρών ιδιωτικών εργαστηρίων. Και ύστερα από κάμποσα χρόνια, δύο τρεις γενιές, θα το εξορθολογίσουμε και θα το φέρουμε στο φως, λουστραρισμένο και κυριλέ, ύστερα από εισήγηση οικογενειακών συμβούλων και ψυχολόγων και συζητήσεις σε Κοινοβούλια χωρών που δεν φοβούνται την πρωτοπορία.

Γιατί πώς να αντιμετωπίσεις αυτά τα παιδιά του μέλλοντος, τα «υγιή δίχως καμία δυσλειτουργία στη συμπεριφορά».

Θα τα κάνεις delete;

Δεν θα είναι η πρώτη φορά που τα πράγματα προχώρησαν έτσι.

Η άλλη όψη της ακραίας αντίληψης της αρρενωπότητας του λατινοαμερικανικού machismo είναι το στερεότυπο του marianismo. Η γυναίκα μεταλλάσσεται σε αγία, έχοντας γεννήσει και ανατρέφοντας παιδιά, έχοντας αποκηρύξει τη σεξουαλικότητά της. Αποκτώντας έτσι το ηθικό πλεονέκτημα απέναντι στους άντρες, των οποίων την (από φύση) ανήθικη, κτηνώδη συμπεριφορά την ανέχονται. Ή, μάλλον, αδιαφορούν πλήρως γιατί δεν έχει σημασία πλέον. Ταπεινότητα και αυτοθυσία, θλίψη, το αιώνιο μαράζι δίχως αφορμή (όπως εύστοχα προσδιόρισε ο Μάνος Ελευθερίου), μπροστά στο οποίο αντιτάσσουν χρόνια υπεράνθρωπη αντοχή. Είναι οι σιωπηρές δυνατές.

Τρεις οι βασικοί γυναικείοι χαρακτήρες στο Roma, την αφηγηματική ταινία του Alfonso Cuarón. Ο καθένας, σε διαφορετικό βαθμό, ενσάρκωση του marianismo. Η γιαγιά/πεθερά, η μητέρα και η υπηρέτρια/νταντά. Οι δύο πρώτες ευρωπαϊκής καταγωγής, καθαρόαιμες, η τελευταία Ιθαγενής Αμερικανίδα, από την Οαχάκα στο νότιο Μεξικό, πολιτεία με μεγάλο πλούτο όσον αφορά στις ινδιάνικες εθνότητες. Κάθε γυναίκα με το δικό της βαθμό αντοχής και ανοχής. Η μητέρα λιγότερο από τη γιαγιά, η υπηρέτρια Κλέο με το μεγαλύτερο.

Η Κλέο είναι η πλέον άξια. Αυτή ανακηρύσσεται σε αγία, αφού έχει αποδείξει τη φυσική και ψυχική δύναμή της και, πριν το τέλος της ταινίας, σώσει από βέβαιο πνιγμό στη θάλασσα τα δυο μικρά παιδιά της οικογένειας. Δίχως να ξέρει κολύμπι, δίχως να κάνει ουσιαστική προσπάθεια. Μπαίνει στο νερό, βαδίζει ενάντια στα κύματα, και βγάζει τα πιτσιρίκια στη στεριά. Παπαδιαμαντικό θαύμα.

Εκεί, η (Ινδιάνα) Κλέο θα αποκηρύξει κλαίγοντας το δικό της παιδί, που γεννήθηκε νεκρό, καρπός της μίας και μοναδικής της σχέσης με ένα νέο (mestizo), μέλος παραστρατιωτικής οργάνωσης. Δηλώνοντας έτσι για πάντα την αφοσίωσή της στη (λευκή) οικογένεια. Με τη σειρά της, όλη οικογένεια δηλώνει εκ νέου και οριστικά την αγάπη της για την Κλέο.

Αυτές είναι οι προσλαμβάνουσες του σκηνοθέτη, ο τρόπος με τον οποίο η μνήμη ανακαλεί το παρελθόν, επαναχτίζοντάς το με πολλή νοσταλγία και πολλή αγάπη.

Ο Cuarón δίνει και μια άλλη παράλληλη υποβόσκουσα ματιά, την πολιτική, ανεπηρέαστη από στερεότυπα. Η ταινία διαδραματίζεται το 1970. Ο ήχος των διαδηλώσεων και των πυροβολισμών εναντίον των διαδηλωτών συχνός έξω από το σπίτι της οικογένειας με την εσωτερική αυλή. Έχουν περάσει ήδη δύο χρόνια από τη σφαγή στο Tlatelolco. Οι ανοχές, οι αντοχές και η δύναμη της πολυπολιτισμικής μεξικανικής κοινωνίας μετρούνται με διαφορετικό τρόπο και όχι με τρυφερές αναμνήσεις.

Το δίπολο, την καρικατούρα machismo – marianismo, το σπάει η εικόνα της διαδηλώτριας που κρατά στα χέρια, κλαίγοντας και ουρλιάζοντας, το νεκρό σύντροφό της.

Σε πρόσφατο ταξίδι, ο δρόμος μου έσμιξε με το δρόμο μιας νέας Γερμανίδας που έκανε το γύρο της Ασίας. Σύντομο το δικό μου ταξίδι, ένα προγραμματισμένο bypass του καθημερινού κτυπήματος της κάρτας. Γι’ αυτήν το ταξίδι ήταν πέρασμα στην ενηλικίωση, όπως πιστεύει ο ενθουσιασμός μιας 25χρονης, ύστερα απ’ την ολοκλήρωση μεταπτυχιακού στη βιοχημεία και πριν το ξεκίνημα μιας στρωμένης καριέρας σε πολυεθνική φαρμακευτική εταιρεία στη Γερμανία. Έδειχνε χαρούμενη που συναντηθήκαμε, αγαπούσε την Ελλάδα καθώς είχε κάνει πρόγραμμα Erasmus στην Αθήνα. Μου μιλούσε για το διαμέρισμά της, κάπου στην πλατεία Αττικής. Ήταν διακριτική, αλλά ταυτόχρονα πρόθυμη την ώρα που προγευματίζαμε να σχεδιάσουμε κάποιες εξορμήσεις μαζί. Δεν ήταν αυτό που ίσως κάποιοι νομίζετε. Όμορφος ο κόσμος αλλά, ειδικά αν είσαι γυναίκα, δεν είναι τόσο εύκολο να βρεθείς μόνος στην άλλη άκρη του. Απλά, συζητώντας μαζί μου στο ξενοδοχείο, άρχισε να νιώθει ασφάλεια και άνεση. Όσο για μένα, ευχάριστη η συντροφιά της αλλά ήθελα να είμαι μόνος. Λίγες οι διαθέσιμες μέρες και η κράτηση που είχα κάνει ήταν αποκλειστικά στον εαυτό μου.

Ήταν και κάτι άλλο. Σκεφτόμουν ότι νέος, Έλληνας, στην ηλικία της δεν έχει ανάλογες ευκαιρίες να απλώσει ζωή στην Ελλάδα και παρά την προσπάθεια δεν του είναι στρωμένα τα πράγματα, όμορφα και έτοιμα. Δεν ήταν βέβαια ευθύνη της κοπέλας αλλά η σκέψη με πίκραινε. Λίγο, αρκετά όμως ώστε να θέλω να δω από απόσταση τη χαρά της για την εκτόξευση της καριέρας της, με τις συστατικές και τις λαμπρές προδιαγραφές. Το ταξίδι για τους περισσότερους νέους της Ελλάδας αναγκαστική ξενιτειά κι όχι πολυτέλεια αυτογνωσίας.

Σε ταξίδια έχω συναντήσει νέους που κρατούν ανοικτό ετήσιο αεροπορικό εισιτήριο πολλών πτήσεων, με σκοπό να κάνουν το γύρο της υφηλίου. Απόφοιτοι πανεπιστημίου, κυρίως από χώρες της Δύσης. Οι περισσότεροι νέοι άντρες, αρκετές όμως και οι γυναίκες ανάμεσά τους. Δυσκολότερο για έναν Έλληνα, και περισσότερο για μια Ελληνίδα, να κάνει κάτι τέτοιο. Δεν μας αρέσει το μόνος, είμαστε κοινωνικός λαός. Το μόνος σε ταξίδι, ιδιαίτερα για ένα χρόνο, ιδιαίτερα αν είσαι γυναίκα, ερμηνεύεται ότι κάτι δεν πάει καλά με σένα, μισανθρωπία ή ανεπιθύμητος στους υπόλοιπους. Γενικά δυστυχής. Ιστορία γράφουν οι παρέες, ο μαγκούφης ένα κενό (όπως θα έλεγαν ο ποιητές) και την ποίηση την προτιμάμε σε ακρόαση ομαδική. Είναι βέβαια και οι οικονομικοί λόγοι. Δεν είναι εύκολο να δοθεί τέτοια ευκαιρία στους νέους ανθρώπους στην Ελλάδα, ένας χρόνος εκτός παραγωγής, με στρωμένη στη συνέχεια δουλειά. Το βρίσκω κρίμα, καθώς είναι κάτι που ανέκαθεν με γοήτευε. Να τ’ αφήσω πίσω όλα και να ταξιδέψω για ένα χρόνο. Ελπίζω να μου δοθεί τελικά η ευκαιρία, με τη σύνταξη. Εφόσον έχω ακόμα διάθεση και ενέργεια, σίγουρα δίχως σακίδιο και υπνόσακο.

Τέτοια περίπτωση ενθουσιώδους νέας ήταν η Βρετανίδα Grace Millane η οποία βρέθηκε πριν λίγες μέρες νεκρή στη Νέα Ζηλανδία. Μια είδηση που έκανε γύρο σε ψηφιακά πρωτοσέλιδα για κάμποσες μέρες. Από εύπορη οικογένεια του Essex, είχε κι αυτή στο χέρι ένα ετήσιο εισιτήριο ύστερα από τη φετινή της αποφοίτησή της. Ταξίδεψε για ενάμιση μήνα στο Περού και από εκεί στη Νέα Ζηλανδία όπου θα περνούσε δύο βδομάδες πριν τον επόμενο σταθμό, την Αυστραλία.

Η Grace Millane δολοφονήθηκε την ημέρα τον γενεθλίων της από κάποιον τον οποίο γνώρισε σε ιστοσελίδα γνωριμιών. Έτσι γράφτηκε. Ή, για να είμαι σωστός, κάποιος τον οποίο η Grace γνώρισε σε ιστοσελίδα γνωριμιών, κατηγορείται για τη δολοφονία της.

Αρχικά, η είδηση της εξαφάνισής της. Στη συνέχεια, η παγκόσμια κοινή γνώμη σοκαρισμένη από τη δολοφονία της. Έκπληξη, εξαιτίας της πεποίθησης ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί στη Νέα Ζηλανδία. Χώρα προοδευτική, με γυναίκα πρωθυπουργό η οποία κατά τη διάρκεια της θητείας της πήρε και γονική άδεια για να επιστρέψει στο αξίωμα αφού παρέδωσε στο σύντροφό της το μωρό. Ανήκουστο να συμβαίνουν τέτοια κακά στη Νέα Ζηλανδία. Χώρα που έδωσε πρώτη το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες. Χώρα αποτυπωμένη στην αντίληψη του κόσμου ως η Ελβετία των αντιπόδων. Πολιτισμός, παγετώνες στα βουνά σε ισορροπημένη αιώρηση πάνω από φωτεινά λιβάδια. Παράδεισος.

Μεγάλη πλάνη. Τα φαινόμενα απατούν. Επικίνδυνη κουλτούρα βίας βαραίνει τη Νέα Ζηλανδία, κάτω από τη λαμπρή επιφάνεια.

«Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι είμαστε μια αληθινή κοινωνία ισότητας, αλλά όσοι έφτασαν στην κορυφή αποτελούν μια μικρή μειοψηφία», παρατήρησε η εγκληματολόγος Jan Jordan για τη χώρα της. Οι μη ευρέως γνωστές στατιστικές επισημαίνουν ότι το 35% των γυναικών στη Νέα Ζηλανδία έχει πέσει θύμα βίας. Στοιχείο που κάνει ιδιαίτερα αφελές και ενοχλητικό το γεγονός ότι η πλειοψηφία σοκαρίστηκε από τη δολοφονία της Millane, όταν μάλιστα οι στατιστικές της βίας για τη μειονότητα των Μαόρι είναι ψηλότερες από το μέσο όρο – και για τους οποίους στα ψιλά θα πέρναγε η είδηση σε περίπτωση δολοφονίας δικής τους κοπέλας. Ο ντόρος από την δολοφονία της Millane έγινε όχι τόσο για την πραγματικότητα της βίας στη Νέα Ζηλανδία, αλλά γιατί η δολοφονία της παραμόρφωσε την εικόνα με την οποία προσλαμβάνει ο κόσμος τη Νέα Ζηλανδία. Στο απυρόβλητο, υπεράνω, κάπου πέρα, τόσο πέρα, που το κακό δεν ισχύει. Ελάχιστη η ανοχή μας όταν συμβαίνουν αυτά σε γήινους παράδεισους, σε ξανθούς αγγέλους. Αυτά- δυστυχώς και πάλι δυστυχώς – μπορούν και συμβαίνουν σε τρίτες χώρες, στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική… Όχι στα βοσκοτόπια του ουρανού.

Αυταπάτες για τους εαυτούς μας και για τους υπόλοιπους. Προκαταλήψεις για το τί είναι οι άλλοι. Το μακάρι να ήμασταν εμείς, μα δεν φτάνουμε. Ή, κάτι που με κάθε θυσία πρέπει να αποφύγουμε, να μην έχουμε σχέση.

Νοοτροπίες που υπάρχουν και στα καλύτερα γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Θυμόμαστε την περίπτωση του δικού μας ξανθού αγγέλου, της Μαρίας, που ήταν τελικά Ρομά. Θυμόμαστε την περίπτωση του Γιακουμάκη και τα αυτόματα συμπεράσματα για το σεξουαλικό του προσανατολισμό εξαιτίας της ευαισθησίας του. Και πρόσφατα η ευκολία με την οποία κόλλησαν ρετσινιά παραβατικότητας στον Κωστόπουλο, κάποια ΜΜΕ και πολιτικά πρόσωπα, ώστε να χρυσωθεί το χάπι της δολοφονίας του, να στραφεί το βλέμμα της κοινής γνώμης πέρα από τους υπεύθυνους.

Δύσκολη η μάχη κατά του ρατσισμού, αλλά προφανής ο εχθρός. Το δυσκολότερο μέτωπο είναι ύπουλο και παντού, ένοχοι οι περισσότεροι. Το profiling είναι ο πονηρός εχθρός, η ταξινόμηση ανθρώπων και καταστάσεων με βάση λίγα χαρακτηριστικά αλλά καλά  προκατασκευασμένες αντιλήψεις. Χοντρικά: οι Γερμανοί σκέπτονται έτσι, οι Έλληνες είναι αλλιώς, οι Νεοζηλανδοί θεοί, justified and ancient. Και οι μόνες γυναίκες που ταξιδεύουν και συχνάζουν σε ιστοσελίδες γνωριμιών;…

Κάποιοι Νεοζηλανδοί, ένα ποσοστό, διαμαρτυρήθηκαν σωστά με αφορμή τη δολοφονία της Millane, βασισμένοι στην πραγματικότητα, στα δεδομένα της βίας κατά των γυναικών στην πατρίδα τους. Όχι στη στρέβλωση της πραγματικότητας. Θυμωμένοι με το λούστρο που κρύβει την άσχημη αλήθεια της χώρας τους, με το μύθο που τη σωπαίνει.

Όχι για το σοκ από το φόνο της νέας γυναίκας αλλά για να στείλουν μήνυμα ότι κανένας δεν έπρεπε να είχε σοκαριστεί.

ΥΓ. Στις λεπτομέρειες του τραγικού γεγονότος: όταν ο κατηγορούμενος για τη δολοφονία της Millane εμφανίστηκε στο δικαστήριο, ο δικαστής Evangelos Thomas αρνήθηκε να δοθεί εντολή αποσιώπησης σε σχέση με την κατηγορία. Τελικά ασκήθηκε έφεση στην απόφαση του Thomas, ώστε να εξασφαλιστεί το δικαίωμα δίκαιης δίκης για τον κατηγορούμενο.

“This is the sort of place where you really do not put a nuclear plant,” says Deffeyes.

John McPhee, “Basin and Range”

Μια μελλοντική γενιά θα ρίξει ευθύνες σε όσους πολέμησαν την κλιματική αλλαγή έχοντας διαγράψει με μονοκονδυλιά την πυρηνική ενέργεια. Διότι κανείς δεν αμφισβητεί ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας εκπέμπει ελάχιστες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και δεν συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας.

Δικαιολογημένη η αντίδραση κάποτε – η πρόσφατη μνήμη της φρίκης ύστερα από τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και ο φόβος στιγμιαίου ολοκαυτώματος από τις επιδείξεις των πυρηνικών δυνάμεων στις δεκαετίες που ακολούθησαν. Απολογιστικά όμως ύστερα από επτά δεκαετίες, όσον αφορά στα ατυχήματα σε πυρηνικούς αντιδραστήρες οι επιπτώσεις τους ωχριούν μπροστά στις συνέπειες της ανθρωπογενούς έκλυσης αερίων του θερμοκηπίου. Δίχως την πρόθεση να απαξιώσω τη ρύπανση αέρα, νερών και εδάφους, να θυμίσω ότι στο Τσερνομπίλ, στη θέση του χειρότερου των πυρηνικών ατυχημάτων (με την παρωχημένη ακόμα και για εκείνη την εποχή τεχνολογία, με τους πολλούς θανάτους και τις συνέπειες στην υγεία χιλιάδων πολιτών στην Ευρώπη), η άγρια ζωή έχει επιστρέψει και ευδοκιμεί ανεπηρέαστη. Στο Three Mile Island, οι επιπτώσεις θεωρούνται πλέον ασήμαντες (περισσότερο θυμόμαστε την εγρήγορση που έφερε το ατύχημα, διαμορφώνοντας οριστικά τη συνείδηση του κινήματος κατά των πυρηνικών αντιδραστήρων). Τέλος, στη Φουκουσίμα, η μονάδα λειτουργούσε χωρίς στοιχειώδεις κανόνες ασφαλείας, σε περιοχή που δίνει μεγασεισμούς και τσουνάμι.

Αντίθετα, την τελευταία εικοσαετία βιώνουμε την κλιμάκωση φαινομένων που σχετίζονται με απορρύθμιση του παγκόσμιου κλίματος. Ολοκαυτώματα από κύματα φωτιάς σε δασικές πυρκαγιές. Δεκάδες νεκροί – ΗΠΑ, Ρωσία, Πορτογαλία, Ελλάδα. Υγροί τάφοι σε παράκτιες περιοχές στα χαμηλά γεωγραφικά πλάτη από κυκλώνες και τυφώνες. Οι νεκροί χιλιάδες – Γουατεμάλα, ΗΠΑ, Μιανμάρ, Φιλιππίνες, Καραϊβική… Απώλεια καλλιεργήσιμων εκτάσεων, ευκολότερη εξάπλωση μολυσματικών νόσων. Λειψυδρία. Καταστάσεις οι οποίες δένουν με την αύξηση των αερίων ρύπων. Ολοένα πιο σφικτή αποδεικνύεται η σχέση.

Τα σημεία της παγκόσμιας αλλαγής παντού και η δαιδαλώδης σύνδεσή τους με τα έργα και τις πράξεις μας, κρυμμένη πίσω από δυσνόητες στατιστικές, διευκολύνει την εθελοτυφλία και την πολιτική απραξία. Αντίθετα από τις μονοσήμαντες επιπτώσεις στο Τσερνομπίλ για τις οποίες ήταν ευκολότερη η ανάδειξη του στατιστικού δεσίματος: ραδιενέργεια –> ασθένεια, θάνατοι.

Κλιματική αλλαγή η οποία θα βαρύνει περισσότερο τους ανθρώπους παρά το φυσικό περιβάλλον. Στεριές, ωκεανοί, ατμόσφαιρα: ανέκαθεν σκηνικό διαρκούς αλλαγής, από τη στιγμή της γέννησης του πλανήτη. Και κάποιες από τις αλλαγές τόσο δραστικές σε σημείο που δεν μπορούμε να τις λογαριάσουμε με μέτρο την εμπειρία μας. Όπως τότε που η μεγάλη μητέρα ρεύτηκε και ξέρασε τοξικά αέρια και λάβα, στη Σιβηρία, κι έσυρε τη ζωή άρρωστη και χρεωκοπημένη από τον Παλαιοζωικό στο Μεσοζωικό, στο τέλος της Περμίου. Ας καταστροφολογούμε με μέτρο, η ζωή θα ξεπεράσει ένα μικρό συγκριτικά ολίσθημα στην Πλειόκαινο (όπως διαβάζω) από το δικό μας κλιματικό σπρώξιμο – συνυπολογίζω και τις εκπτώσεις πάνω στη βιοποικιλότητα από την Ανθρωπόκαινο. Έχω ασκήσει το βλέμμα του νου μου να κάνει ισολογισμούς σε γεωλογικό χρόνο. Η ζωή ανακάμπτει, συν Θεώ – time the destroyer is time the healer για να παραφράσω τον Eliot. Παραπλάνηση όσοι ακτιβιστές στο όνομα του περιβάλλοντος προβάλλουν σε καθημερινές συνειδήσεις ψευδή εικόνα της γης, πριν τον άνθρωπο. Μια οικολογική Σάνγκρι Λα, παραδεισένια, αμετάβλητη στο χρόνο την οποία πρέπει να επαναφέρουμε και να διατηρήσουμε. Δεν ισχύει. Η φύση τρώει και ξανατρώει την ουρά της, αλλάζει, γκρεμίζει, ξαναχτίζει. Άλλοτε απρόσμενα, βαράει με σιδερένια γροθιά. Άλλοτε προβλέψιμα, σπρώχνει ήρεμα με συνεχές λάου λάου βαμβακιού χιλιετιών.

Ας δούμε συνολικά το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, όχι ως κάτι νεόφερτο από τον άνθρωπο, μοναδικό. Και ας επαναφέρουμε δίχως φοβίες στο τραπέζι την τεχνολογία της πυρηνικής ενέργειας, σύμμαχο στην αντιμετώπιση της ανθρωπογενούς αλλαγής. Δεδομένοι οι ρυθμοί ανάπτυξης που δικαιωματικά αναλογούν σε όλους. Μαζί και οι ανανεώσιμες πηγές οι οποίες μπορούν να συνεργήσουν με την πυρηνική ενέργεια που δίνει σταθερή και αξιόπιστη βάση παραγωγής. Μαζί και οικονομικές προσεγγίσεις με τα χρηματιστήρια ρύπων (τα οποία ποτέ δεν εμπιστεύθηκα) και τους περιβαλλοντικός φόρους (εδώ αυτές τις μέρες γελάμε). Μαζί και τα υπόλοιπα: η ανάγκη ορθής χωροθέτησης των αντιδραστήρων, το κόστος κατασκευής, λειτουργίας και αποδόμησης των πυρηνικών μονάδων, τα τεχνικά ζητήματα και το κόστος που σχετίζονται με τη διαχείριση και την τελική απόθεση των αποβλήτων, η πιθανότητα τρομοκρατικών ενεργειών…

Οι μαχητές κατά της κλιματικής αλλαγής και δογματικοί αρνητές της πυρηνικής ενέργειας τα θέλουν όλα δικά τους, με παιδικό πείσμα και επιλεκτική ματιά. Επενδύουν στην τεχνοφοβία πολλών (κάποιοι θεωρούν σοφία τη τεχνοφοβία). Κανείς όμως δεν αρνείται ότι η τεχνολογία βελτιώνεται συνεχώς, σε όλους τους τομείς, μειώνοντας κινδύνους. Γιατί η τεχνολογία της πυρηνικής ενέργειας ν’ αποτελεί εξαίρεση; Αεροπορικά ατυχήματα συμβαίνουν, διαρκώς, δίχως να θεωρείται ταμπού η αεροναυπηγική η οποία συνεχώς ερευνά την ελαχιστοποίηση των ρίσκων. Ας προχωρήσουμε με την επίγνωση ότι ποτέ τα ρίσκα δεν θα μηδενιστούν, κάτι που θεωρώ καλό καθώς ενίοτε θα προσγειώνουν την υπέρμετρη έπαρσή μας.

Κάποτε δαμάσαμε τη φωτιά, με τον αναγκαίο φόβο δίχως τύψεις. Αργότερα δαμάσαμε και την πυρηνική ενέργεια. Καιρός να εξορκίσουμε τύψεις κι εφιάλτες του παρελθόντος για ν’ αντιμετωπίσουμε προκλήσεις του παρόντος, προκλήσεις που εμείς φέραμε. Σίγουρα σε κάποιο μέλλον θα έρθουν πρόσθετες. Αλλαγές για τις οποίες δεν θα ευθυνόμαστε. Τότε, το πιστεύω, θα αποφασίσουμε να διατηρήσουμε τη ζωή όπως τη συνηθίσαμε και μας βόλεψε, θα χρησιμοποιήσουμε τεχνολογία για να αποτρέψουμε τις αλλαγές. Αν είμαστε τυχεροί θα καταφέρουμε να πλάσουμε μέλλον που θα μοιάζει στις ψευδαισθήσεις ενός μόνιμα παραδεισένιου παρελθόντος μας. Αν δεν είμαστε, όλα κάποτε τελειώνουν.

Βγήκα για ένα γρήγορο καφέ στο όρθιο, να ξελαμπικάρει το μυαλό. Ο υπάλληλος που έφτιαχνε τους καφέδες είχε πήξει και μου είπε αγχωμένος ότι δεν ήταν η τυχερή του μέρα. Θυμήθηκε κάτι που του είχε πει ο πατέρας του, αλλά ήταν απρόθυμος να το επαναλάβει καθώς ήταν σόκιν.

«Δεν παρεξηγούμαι», τον βεβαίωσα, «μου αρέσουν τα σόκιν».

«Έλεγε λοιπόν ο πατέρας μου», συνέχισε, κουνώντας αρχικά το κεφάλι με χείλη σφικτά σε έκφραση παραίτησης, «ότι είμαι τόσο καντέμης που αν είχα στην τσέπη μου εννέα μο–ιά και έναν π-ύ-σο κι έβαζα το χέρι μέσα, το χέρι θα τραβούσε τον π-ύ-σο».

Τα μάτια μου έλαμψαν, χαμογέλασα. «Τώρα κατάλαβα από που βγαίνει αυτό το 10% του πληθυσμού που λένε», απάντησα κουνώντας με τη σειρά μου το κεφάλι.

Why is that man a slave to his genes? He is not. He has free will… He’s free to ignore the dictates of his genes.
Matt Ridley: “The Red Queen: Sex and the Evolution of Human Nature”

Οίκος ανοχής σε κάθετο δρόμο μεταξύ Αριστοτέλους και Αχαρνών. Απόγευμα Σαββάτου, περίπατος στη γειτονιά.

Οι άντρες στη μοναξιά τους, στη θλίψη τους, μάχη πρόσωπο με πρόσωπο με τους δαρβινικούς κανόνες του σεξουαλικού παιχνιδιού που η φύση όρισε – η φύση τους. Τίποτα δεν χαρίζεται, τίποτα δεν είναι δεδομένο και το έπαθλο το κερδίζει ο δυνατότερος, ο γοητευτικότερος, ο πονηρότερος, ο πλουσιότερος. Το γήπεδο ο χώρος ανάμεσα σε δύο κάθετες γραμμές – της δύναμης και της εξαπάτησης (αποπλάνησης). Με το χρόνο, και σε δαρβινικά θεμέλια, σηκώθηκε ένας τρίτος, κάθετος άξονας, αυτός του πολιτισμού. Και πολλά συνεισφέραμε – ας είμαστε ειλικρινείς – οι άντρες μέσα από γενιές ανθρώπων για χτίσουμε πολιτισμό. Όπως έγραψε και ο Matt Ridley: η ανθρωπότητα είναι ένα αυτο-εξημερωμενο ζώο, ένα θηλαστικό, ένας πίθηκος, ένας κοινωνικός πίθηκος. Το παιχνίδι που ξεκινήσαμε είναι η ανατροφή ενάντια στη φύση. Οι σκληροί κανόνες της (άδικης και κακιάς – το πιστεύω) φύσης εξανθρωπίστηκαν σταδιακά από την κοινωνία (αυτός είναι ο καλός της υπόθεσης, οι αριστεροί το έχουν δει λάθος εδώ) και ολοένα εξανθρωπίζονται. Επιλέγουμε πώς να συμπεριφερθούμε στο άγριο κάλεσμα, που ακόμα φωνάζει μέσα μας σκληρό, άδικο και μη δικαιωματικό. Δικαίωμά μας είναι η επιλογή να μην πισωγυρίσουμε στη βαρβαρότητα, δική μας η ευθύνη.

Βρίσκω ερωτικό αυτό που γίνεται στη σιωπή, πίσω από την κλειστή ή τη διακριτικά μισάνοιχτη πόρτα, βρίσκω ερωτικούς τους άντρες μέσα στη μοναξιά τους, στη λύπη τους, στην παραίτησή τους… Κάποιοι λίγοι από αυτούς ίσως στην περισυλλογή τους (κάπως σε περισυλλογή φέρνει στο μυαλό μου το φως πάνω από την πόρτα, περισυλλογή αιώνων). Δεν θέλω να εξωραΐσω εικόνες και καταστάσεις – τα περισσότερα σπίτια που λειτουργούν δίχως άδεια, το trafficking γυναικών… Θέλω να πω αυτό: σε κάποιες άλλες χώρες βόρειες, πιο πολιτισμένες, οι φωτισμένες βιτρίνες με τις γυναίκες, τα έπαθλα που διαφημίζονται – αυτό δεν είναι μόνο χυδαίο, χύμα exhibitionism (από τη μεριά των αντρών). Είναι επιστροφή στη βαρβαρότητα, πιο πίσω και από τους αυστραλοπιθήκους.

Ο Παναμάς ήταν κάποτε επαρχία της Κολομβίας. Εκμεταλλευόμενες ταραχές και τη γενική δυσαρέσκεια των κατοίκων της επαρχίας, οι ΗΠΑ έστειλαν το 1903 στρατεύματα με αποτέλεσμα τη σύνταξη ενός σχεδίου συνθήκης η οποία έδινε το δικαίωμα στους Αμερικανούς ν’ ανοίξουν την ποθητή διώρυγα. Το Κογκρέσο των ΗΠΑ επικύρωσε το έγγραφο αλλά η Κολομβία αρνήθηκε. Οι κάτοικοι επαναστάτησαν και η Κολομβία έστειλε δικό της στρατό, τον οποίο αναχαίτισαν οι αμερικανικές δυνάμεις. Οι ΗΠΑ αναγνώρισαν την κυβέρνηση της νέας χώρας, με εκπρόσωπό της το Γάλλο μηχανικό Philippe Bunau-Varilla που υποκίνησε την εξέγερση και που θα έβλεπε (επιτέλους) το κανάλι του να χτίζεται. Οι Αμερικανοί έθεσαν υπό τον έλεγχό τους μια ζώνη πλάτους 10 μιλίων κατά μήκος της σχεδιαζόμενης διώρυγας η οποία ολοκληρώθηκε το 1914. Ανοικτό παρέμεινε το ζήτημα της κυριαρχίας στη ζώνη έως το 1977, οπότε συμφωνήθηκε η παραχώρηση το 1999 των δικαιωμάτων στον Παναμά.

Το 1970 η CIA προσέλαβε στις υπηρεσίες της το Manuel Noriega, επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της κυβέρνησης του Παναμέζου δικτάτορα Omar Torrijos. Η συνεργασία κόπηκε το 1977 εξαιτίας των σχέσεων του Noriega  με το εμπόριο ναρκωτικών αλλά συνεχίστηκε το 1979 με την επικράτηση του Daniel Ortega και των Sandinistas στη Νικαράγουα. Οι Αμερικανοί ανέχτηκαν τη σχέση του (δικτάτορα πλέον) Noriega με τα καρτέλ, μέχρι που ήρθαν στο φως αναφορές ότι ενεργούσε ως τριπλός πράκτορας: ΗΠΑ – Κούβα – Νικαράγουα. Οι εντάσεις στη ζώνη της διώρυγας μεταξύ αμερικανικών και παναμέζικων στρατευμάτων και η ακύρωση από το Noriega των αποτελεσμάτων εθνικών εκλογών που έδιναν το προβάδισμα για την Προεδρία της χώρας στον αντίπαλό του Guillermo Endara, έδωσαν αφορμή στον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ George Bush να δώσει εντολή για εισβολή στον Παναμά, στις 20 Δεκεμβρίου του 1989. Ο Noriega  συνελήφθη και ο Endara ανακηρύχθηκε από τα αμερικανικά στρατεύματα Πρόεδρος της χώρας.

Η όλη επιχείρηση κόστισε τη ζωή σε 23 Αμερικανούς στρατιώτες, 3 Αμερικανούς πολίτες, 150 Παναμέζους ένστολους και περίπου 500 πολίτες της χώρας.

Εκείνο τον καιρό, στα τέλη του ’80, δεκαετία που πολλοί, οι περισσότεροι νεότεροί μου, αναπολούν ως εποχή αθωότητας, ζούσα στις Η.Π.Α. Από την εισβολή στον Παναμά δύο πράγματα θυμάμαι, συνειρμικά, αυτόματα. Μια φωτογραφία στο Esquire (περιοδικό που εκτιμώ) του Noriega με μια λεζάντα που αναφερόταν σε αυτόν ως pizza face. Και μια αξιοθρήνητη διαδήλωση βράδυ στο Broadway, στο Times Square, στην οποία δεν πρέπει να συμμετείχαν πάνω από 200 άτομα – περιφερόμενα με πλακάτ σε σιωπηλό κύκλο στον κρύο χειμωνιάτικο αέρα, κάτω από τα φώτα και τους ουρανοξύστες.

Διαβάζω σχεδόν καθημερινά τους NY Times, μια συνήθεια που έχω κρατήσει από εκείνα τα χρόνια. Η εφημερίδα έχει χάσει το μέτρο. Μια συνεχής εμμονική προσέγγιση στο πρόβλημα (όντως) του νυν Προέδρου των ΗΠΑ η οποία τελικά, πιστεύω, θα γυρίσει μπούμερανγκ.

Και σήμερα η ωραιοποίηση εκείνη της περιόδου, με αφορμή το θάνατο του τότε Προέδρου.

Στο βόρειο ημισφαίριο του Κρόνου, ένα σύστημα αέρηδων και νεφώσεων δημιουργεί ένα μόνιμο χαρακτηριστικό στην ατμόσφαιρα γύρω από τον πόλο, το λεγόμενο Εξάγωνο. Κάθε πλευρά του έχει μήκος 14.500 χιλιομέτρων και η περίοδος περιστροφής του είναι  σταθερή: 10 ώρες, 39 λεπτά και 24 δευτερόλεπτα.

Στις 27 Νοεμβρίου του 2012 το διαστημικό όχημα Cassini τράβηξε φωτογραφία ενός κυκλώνα ακριβώς πάνω από το βόρειο πόλο του Κρόνου, στο κέντρο του Εξαγώνου. Μια καταιγίδα με μάτι διαμέτρου 2.000 χιλιομέτρων. Ήταν η πρώτη φορά που διαπιστώθηκε η ύπαρξη του μετεωρολογικού αυτού φαινομένου στο δεύτερο σε μέγεθος πλανήτη του ηλιακού συστήματος. Όταν τον πλησίασε για πρώτη φορά το Cassini, το 2004, ήταν χειμώνας και επικρατούσε σκότος στο βορρά. Επίσης, οι φωτογραφίες του φαινομένου που είχε στείλει το 1982 ο Voyager 2, εξαιτίας της γωνίας προσέγγισης, δεν είχαν καλή ανάλυση ώστε να υπάρξει καθαρή εικόνα.

Οι επιστήμονες ονόμασαν την καταιγίδα το Τριαντάφυλλο. Οι ταχύτητες του ανέμου στην περιφέρειά της φθάνουν τα 150 μέτρα το δευτερόλεπτο.

Έξι χρόνια αργότερα, το συνολικό σύστημα, μόνιμα καρφωμένο στο βόρειο πόλο του Κρόνου, δείχνει ιδιαίτερα τέλειο και όμορφο για να είναι αληθινό. Μοιάζει κατασκεύασμα.

Μην ακούτε αυτά που λένε για όσα είδαν, για όσα βρήκαν και όσα θα κυριαρχήσουν, πράγματα και άτομα και ακατάληπτα πράγματα εις τους ουρανούς, επάνω εις τους άλλους πλανήτες. Πρέπει απλώς να σκεπτόμεθα.

Τέλειος είναι μόνο ο Θεός.

Ο Κρόνος έτρωγε τα παιδιά του.

Να νιώθουμε περήφανοι που μιλάμε πάντα για τους ουρανούς και για την ελπίδα να βρεθούμε κοντά στο Θεό που δεσπόζει.

Επιφανής αντικυβερνητικός ακτιβιστής στη Συρία, που χρησιμοποιούσε τον πνευματώδη λόγο ώστε να προσελκύσει τη διεθνή προσοχή στη δύσκολη θέση της χώρας του, πυροβολήθηκε στην πόλη του από άγνωστους ένοπλους την Παρασκευή…

Ο λόγος του Κωστόπουλου ξεχώριζε από τον ξύλινο λόγο στρατευμένου σύγχρονου ακτιβιστή. Ήταν ανυπόταχτος, δεν δενόταν από δόγματα και άγια δισκοπότηρα, ακονισμένος από οξύ νου, με φτερά χιούμορ. Λόγος παλαιότερης γενιάς ομοφυλόφιλων, πριν από το ορόσημο του Stonewall, πολύ πριν από τα πρώτα βήματα ισονομίας και τον Andrew Sullivan. Τότε, όπλο τους ο λόγος. Μιας γενιάς ατίθασης, που ήθελε να είναι αυτό που είναι – οι υπόλοιποι; breeders.

Η ιστορία προχώρησε, χρειάστηκε να σφίξουν γροθιές ενάντια στη βία, να οργανωθεί φανερά η υπόγεια στράτευση, να ακολουθήσουν κινητοποιήσεις και αιτήματα. Βήματα που θα οδηγήσουν οριστικά (και εδώ) στην ενσωμάτωση. Εκτός κι αν βγουν αληθινοί οι φόβοι για δραστικά πολιτικά πισωγυρίσματα στο συντηρητισμό.

Δεν ξέρω αν ένιωθε ο Ζακ ότι ξεχώριζε. Νομίζω ναι, αλλά θα γνώριζε επίσης ότι έτσι πορεύεται ο κόσμος, προσαρμόζεται, αλλάζει, προοδεύει. Ό, τι χαθεί στην πορεία δίνει χώρο σε νέα κερδισμένα.

Εδώ ένα δικό μου σχόλιο: Κάποια από τα ΜΜΕ που χειρίστηκαν ύπουλα το γεγονός του θανάτου του Ζακ ως σύμπτωμα κοινωνικού νοσήματος, πιθανότατα θα έγραφαν άνοστα κατεβατά ή θα έπιαναν ανιαρούς μονολόγους σε υποθετική περίπτωση που ζευγάρι ομοφυλόφιλων αντρών, ανάδοχοι παιδιού, δεχόταν επίθεση, εξίσου βίαιη με αυτή που δέχτηκε ο Κωστόπουλος, κι ο ένας από τους δύο κατέληγε.

Δεν ξέρω πώς και γιατί βρέθηκε εγκλωβισμένος κι απελπισμένος ο Κωστόπουλος στο χρυσοχοείο. Δεν έχει σημασία πλέον αυτό – τουλάχιστον για μένα. Ο Κωστόπουλος ήταν θύμα απαίσιας και άναντρης βίας, που διαλύει τον κόσμο, τον τραβάει πίσω στο σκοτάδι. Δυστυχώς, πολλοί, σ’ όλα τα στρατόπεδα που χωρίζει στις μέρες μας ο κόσμος, είναι πρόθυμοι να ασπαστούν τη βία (συμπεριλαμβάνονται όσοι αδημονούν να στήσουν δικαστήρια για την καταπολέμηση της μισαλλοδοξίας – και αυτό βία είναι). Το επιδέξιο όπλο του Κωστόπουλου άστραφτε κι έδενε τον κόσμο σε γέλιο φωτός. Τον καταδίκασαν σε θάνατο οι καιροί που δεν τον σήκωναν. Τον έριξαν κάτω και τον πάτησαν.

Ξεκάθαροι οι δύο δρόμοι μπροστά μας για να ακολουθήσουμε: ο ένας πισωγύρισμα και ο άλλος μπροστά, έτοιμος να μας φέρει σε καταστάσεις ισόνομες, με νοικοκυροσύνη αποστειρωμένες.

Δεν χάσαμε κι εντελώς τα λογικά μας.

Την περασμένη Τρίτη, το βράδυ, έμαθα ότι πέθανε ένας φίλος, 42 χρονών. Μάλλον γνωστός παρά φίλος, χαιρόμασταν σαν βρισκόμαστε όπως αληθινοί φίλοι – τις σπάνιες φορές που βρισκόμαστε και πάντα στην Αθήνα. Είχαμε πει να έπαιρνα αυτό το χειμώνα καμιά μέρα άδεια, να πήγαινα σαββατοκύριακο να τον έβρισκα στην Κω που ζούσε. Χειμώνα, γιατί τα καλοκαίρια ήταν πνιγμένος με τη δουλειά στο καφέ που κρατούσε σε χωριό στα ορεινά του νησιού.

Ένα ασθενοφόρο όλο και όλο στο νησί, δεν πρόλαβε την καρδιά του.

Σήμερα Τρίτη, σαν σχόλασα, πηγαίνοντας για το σταθμό του μετρό στο Πανεπιστήμιο, είδα σύννεφα στα ανατολικά πάνω από τη Σταδίου, από τη μεριά του Υμηττού.

Βγήκα Σταθμό Λαρίσης και είδα τον ήλιο που έγερνε.

Τρίτη απογεύματα είναι ώρες που θυμάμαι αυτούς τους στίχους:

Tuesday afternoon,

I’m just beginning to see now I’m on my way

It doesn’t matter to me chasing the clouds away…

Σοφοί στίχοι. Περασμένη η πάντα κουρασμένη Δεύτερα, με το βάρος της. Ξεχασμένη ιστορία το προηγούμενο σαββατοκύριακο και μακριά ο ορίζοντας του επόμενου για σοβαρές αξιώσεις και προσδοκίες.

Φευγαλέα αίσθηση ότι τα πάντα είναι εκεί που πρέπει να είναι, στη θέση τους. Ότι είναι για πάντα απόγευμα.