Βόρεια Κέρκυρα, στα διακόσια περίπου μέτρα από την Κασιόππη. Δίπλα στο δρόμο σε παλιό λατομείο, λόφος τα σκουπίδια. Καταμεσήμερο καλοκαίρι, τα πουλιά σμάρι από πάνω να βουτούν στον αέρα να σχίσουν τις σακούλες. Μαύρα πουλιά, όχι γλάροι. Μικρή η αντοχή μου στην μπόχα, όταν σταμάτησα να πάρω τη φωτογραφία. Σκόπευσα γρήγορα και στα τυφλά, βαστώντας την ανάσα μου στην αντηλιά. Ταμπέλα που έγραφε “μην πετάτε σκουπίδια”.
Σκέφτομαι το σοκ που περιμένει τουρίστα αν αποφασίσει να βαδίσει το δρόμο έξω από την κωμόπολη, να απολαύσει ηλιοβασίλεμα.
Άθλια κατάσταση στην Κέρκυρα με τα σκουπίδια, κατάσταση που πολυκαίρισε. Πάνε χρόνια που στο νότιο μέρος του νησιού, στη Λευκίμμη, κατασκευάστηκε Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων. Οι κάτοικοι εκεί αντέδρασαν και η κατασκευή έγινε υπό την εποπτεία ΜΑΤ. Ο ΧΥΤΥ δεν λειτούργησε και η μεταφορά των σκουπιδιών αποφασίστηκε “προσωρινά” σε άλλο σημείο, σε Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων. Το 2017 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε το χώρο ακατάλληλο και καταδίκασε την Ελλάδα για παράνομη λειτουργία του ΧΥΤΑ. Καλοκαίρι του 2018 ξεκίνησε η μεταφορά των σκουπιδιών στη Λευκίμμη, οι αντιδράσεις κλιμακώθηκαν εκ νέου και φτάσανε πάλι τα ΜΑΤ. Το νησί σκεπάστηκε καλοκαιριάτικα από σακούλα, βρομιά και δυσοσμία κι απέκτησε δίκαιη αρνητική φήμη διεθνώς. Πλήγμα στον τουρισμό το οποίο έγινε φανερό το φετινό καλοκαίρι.
Η κρίσιμη καμπή για το αδιέξοδο όταν το 2014 ο νεοεκλεγμένος Δήμαρχος απέρριψε προσπάθειες για μονάδα ολοκληρωμένη διαχείρισης απορριμμάτων χρηματοδοτούμενης μέσω σύμπραξης δημοσίου -ιδιωτικού τομέα. Χαμένη η ευκαιρία για οριστική, βέλτιστη λύση. Ο ίδιος δήμαρχος που ύστερα από τον τραγέλαφο του περσινού καλοκαιριού, έδωσε φέτος το πράσινο φως για τη με συνοπτική διαδικασία ανάθεση της αποκομιδής των σκουπιδιών σε ιδιώτη. Επιτακτική για λόγους δημόσιας υγείας.
Προσωρινή λύση. Το νησί εξακολουθεί να βρομά σήψη, όχι τόσο όσο πέρσι, αλλά η μπόχα, μπόχα. Τις πρώτες μέρες του Ιουλίου εντάχθηκε για χρηματοδότηση η κατασκευή εργοστασίου διαχείρισης απορριμμάτων στην Κέρκυρα. Ελπίζουμε.
Όλοι με το δίκιο τους κι ο καθένας με το συμφέρον ή το μικροσυμφέρον του. Μαζί και άστοχη, ασύμβατη ορθολογικά ιδεοληψία. Η ταύτιση του όλοι δίκιο έχουμε με τη συλλογική ευθύνη ενός πληθυσμού που ενώ βαυκαλίζεται με την κουλτούρα το σπίτι του ζέχνει όπως σπηλιά τρωγλοδυτών.
Από το μικρό μεσογειακό νησί σε χώρα μεγάλη όσο ήπειρος, στη Βραζιλία. Από τα σκουπίδια στις φωτιές. Μεγάλη, εύλογα, η παγκόσμια ανησυχία για τις φωτιές στα δάση, παντού, τον τελευταίο μήνα η οποία φούντωσε με αρχή τις πυρκαγιές στη Σιβηρία. Στο κατόπι οι χιλιάδες εστίες στον Αμαζόνιο. Τα μάτια των δορυφόρων άγρυπνα, το βλέμμα τους στον καπνό που έπνιξε μεγάλο τμήμα της Νότιας Αμερικής. Και η φωτογραφία όταν έγινε νύχτα το μεσημέρι στο Σάο Πάολο. Σοκαριστική, αμερικανική νύχτα. Εκτενής κάλυψη στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αντιδράσεις παντού, αντιδράσεις βέβαια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ανησυχία για τις φωτιές στον Αμαζόνιο δέσανε στην απαράδεκτη στάση του Μπολσονάρο, εφ’ όλης της ύλης, όχι μόνο στα περιβαλλοντικά. Με τις δηλώσεις του και μ’ όσα είχαν προηγηθεί, όπως η δολοφονία ηγέτη των ιθαγενών από μεταλλωρύχους. Η ρητορική του για τον Αμαζόνιο και τους Ιθαγενείς Αμερικανούς ενθαρρυντικά ανεκτική στο έγκλημα, ρητορική η οποία αναστρέφει τις επιδόσεις της Βραζιλίας στην προστασία και διαχείριση του φυσικού της πλούτου, στα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών.
Η κατάσταση στη Βραζιλία από τις φωτιές ήρθε να επιβαρύνει το ήδη φορτισμένο αρνητικό κλίμα απέναντι στο Μπολσονάρο, με editorials που καλούσαν τον κόσμο μήνες πριν να σώσει τον Αμαζόνιο από πολιτική του. Δικαίως. Έτσι μαζική αντίδραση, με την προσοχή του κόσμου στραμμένη στη σύνοδο των G7. Ο Μπολσονάρο μαλάκωσε τη στάση του και δεσμεύτηκε να κινητοποιήσει στρατιωτικές δυνάμεις στην κατάσβεση των πυρκαγιών.
Ανάλυση δορυφορικών φωτογραφιών από τις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο έδειξε ότι οι περισσότερες από τις φωτιές έκαιγαν γεωργικές εκτάσεις όπου το δάσος είχε ήδη καθαριστεί με σκοπό να ετοιμαστεί το έδαφος για την επόμενη καλλιέργεια. Σε κάθε περίπτωση, σημειώθηκε αύξηση κατά 35% από το μέσο όρο στο αριθμό των πυρκαγιών των περασμένων οκτώ ετών, ενώ υπήρχαν φωτιές που έκαιγαν περιοχές που δεν είχαν καθαριστεί, με ένταση. Δάση που δεν είναι πυρόφιλα, που η φωτιά δεν είναι μέρος του φυσικού τους κύκλου.
Μαζί και η είδηση ότι στο τέλος της περασμένη βδομάδας περισσότερες φωτιές έκαιγαν στην Αγκόλα και στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό – ξέχωρα – απ’ ότι στη Βραζιλία.
Σύνθετη κατάσταση. Δεν πρόκειται μόνο για τη Βραζιλία, στα σίγουρα δεν πρόκειται μόνο για το Μπολσονάρο.
Βλέποντας το παρατηρητήριο για τις πυρκαγιές της NASA, τον ετήσιο κύκλο τους παγκοσμίως (είτε σε δασικές είτε σε γεωργικές εκτάσεις) την τελευταία εικοσαετία διαπιστώνεται μια περιοδικότητα. Παντού – στη Βραζιλία, στην Αφρική, στη Σιβηρία, στη Μεσόγειο.
Παγκόσμια πραγματικότητα η κλιματική αλλαγή. Μια κατάσταση που πιθανότατα θα ανατρέψει την ανθρώπινη – πρωτίστως – διαβίωση οκτώ δισεκατομμυρίων, μετακινώντας με βία ευαίσθητα κατώφλια πέρα από τα οποία δεν υπάρχει εγγύηση στη με ανθρώπινους όρους επιβίωση. Ειδικά όσων ήδη ζουν περιθωριακά, στην ανέχεια. Πραγματικότητα ο ακροδεξιός Μπολοσονάρο, οι πολιτικές του που θέτουν σε κίνδυνο τον πνεύμονα στον Αμαζόνιο. Σημαντικότερος ο ρόλος της Βραζιλίας στο μεταβολισμό της υφηλίου, σε σχέση με τις περιοχές της Αφρικής που βρέθηκαν (πάλι φέτος) στις φλόγες – δίχως να ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις από τις φωτιές εκεί.
Αναγκαία η άμεση ενημέρωση, θετική η αντίδραση που στέλνει γρήγορα σήμα μέσα από κοινωνικά δίκτυα. Ταυτόχρονα, επιθυμητή είναι μια ελάχιστη ικανότητα επεξεργασίας της πληροφορίας που δεχόμαστε, ώστε η πίεση που ασκούμε μαζικά ή η καυτή πατάτα που αφήνουμε στα χέρια των ηγετών μας απαιτώντας, να βασίζεται σε δομημένη σκέψη ώστε να έχει δυνατότητα μετατροπής σε δράση. Όχι στο εν θερμώ της στιγμής, μια αντίδραση που ξεχειλώνει φαρδιά σε κάθε διαδοχικό τσουνάμι κακών ειδήσεων που δεχόμαστε, δίχως επιδεξιότητα να διαχειριστούμε τον όγκο της (αρνητικής) πληροφορίας που το συνοδεύει.
Οι πληθωρικές ανακλαστικές αντιδράσεις, δικαιωμένες ως ενσυναίσθηση αντιμέτωποι με παγκόσμια αλλαγή, δίχως όμως μια ελάχιστη κατανόηση και ικανότητα ιεράρχησης της κατάστασης (ώστε να υπάρξει αποτελεσματική δράση), αποτελούν δυσλειτουργία της εποχής μας. Με τις πρόσφατες “παγκοσμιοποιημένες” πυρκαγιές, πολλά τα ερωτήματα που καλό είναι να απασχολήσουν αυτόματα όποιον έχει ενδιαφέρον, τη διάθεση να ασχοληθεί: τί καίγεται και πού καίγεται, αν αποτελεί μέρος επαναλαμβανόμενου ετήσιου κύκλου, αν συνοδεύεται από αύξηση της έντασης του φαινομένου.
Είναι αυτό στο οποίο αναφέρθηκε ο Πετεφρής, ότι πληροφορία δεν σημαίνει και γνώση ή επίγνωση. Υπάρχει και μία οργανική συσκευή που λέγεται «μυαλό» η οποία δεν δέχεται αγρανάπαυση.
Ναι μεν υπάρχει το συλλογικό δίκιο, το δικαίωμα να φωνάξεις, αλλά εφόσον σε πνίγει το δίκιο κι απαιτείς δικαίωμα στη διαμαρτυρία, να δεχτείς τη συλλογική ευθύνη κατανόησης, χέρι χέρι με το δικαίωμα ν’ αντιδράς, που θα οδηγήσει σε αποτελεσματική δράση.
Δεν είναι τόσο τα fake news, είναι η ολοένα υποσιτιζόμενη ικανότητά μας να αξιολογούμε τις ειδήσεις.
Σύνθετα τα πράγματα. Δεν φτάνει πλέον το φύτεμα ενός δέντρου στην αυλή μας, εκείνο το σκέψου παγκόσµια, δράσε τοπικά. Οι ευθύνες της κοινής γνώμης τεράστιες. Συνυπολογίζονται από τους ενόχους οι ασάφειες στη δυσαρέσκειά της. Τοπικά και παγκόσμια, συλλογικές οι ευθύνες, επιτακτική η επίγνωση.
Να μη βρίσκει πάτημα ο Μπολσονάρο, ή ο κάθε όμοιος, να παίζει το ποντίκι με τη γάτα μπροστά στους ηγέτες του υπόλοιπου κόσμου.
