Author: Θωμάς Ξωμερίτης

Ο Ralph Vaughan Williams ξεκίνησε να συνθέτει στη διάρκεια της Εδουαρδιανής περιόδου όταν επηρεασμένος από την αγγλική παράδοση ταξίδεψε στην επαρχία της χώρας όπου κατέγραψε, πριν χαθούν, μεγάλο αριθμό παραδοσιακών τραγουδιών. Πολλά από σημαντικά έργα του βασίστηκαν σ’ αυτές τις μελωδίες.

Σταθμός στη ζωή του υπήρξε η κατάταξή του ως εθελοντής τραυματιοφορέας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1914 στη Γαλλία και στο Μακεδονικό Μέτωπο – στη Θεσσαλονίκη. Το 1917 υπηρέτησε ως υπολοχαγός στο βασιλικό πυροβολικό και από το Μάρτιο του 1918 πολέμησε στη Γαλλία. Οι συνεχείς κρότοι έβλαψαν την ακοή του και με το πέρασμα των χρόνων ήρθε η κώφωση. Σημαδεμένος από την εμπειρία και το θανατικό του πολέμου, την απώλεια πολλών φίλων, ενσωμάτωσε το τρομερό βίωμα στο μεταγενέστερο έργο του.

Όσοι γνωρίζουν τη μουσική του Williams ας προσέξουν τη μουσική του Thomas Newman για το 1917, ειδικά των τίτλων στο τέλος.

Ο James Comey υπήρξε Διευθυντής του FBI, διορισμένος από τον Πρόεδρο Ομπάμα. O Τραμπ τον απέλυσε στις 9 Μαΐου 2017 με αφορμή την έρευνα της Υπηρεσίας για τις σχέσεις του Michael Flynn, του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Τραμπ, με του Ρώσους.

Αναπληρωτής διευθυντής του FBI έγινε ο υποδιευθυντής Andrew McCabe.

Στο βιβλίο του Η απειλή: Πώς το FBI προστατεύει την Αμερική στην εποχή της τρομοκρατίας και του Τραμπ, ο McCabe περιγράφει την πρώτη του συνάντηση με τον Πρόεδρο Τραμπ, στις 10 Μαΐου 2017. Το πώς ο Πρόεδρος καυχιόταν για την απόφασή του να απολύσει τον Comey – το πόσο μισητός ήταν ο Comey από όλους, το πόσο ευχαριστημένοι ήταν όλοι στο FBI – προσπαθώντας έτσι να εκμαιεύσει τη γνώμη του McCabe για το πρώην αφεντικό του.

Ο McCabe απάντησε ότι δεν είχε διαπιστώσει κάτι τέτοιο, κρύβοντας το γεγονός ότι στο Hoover Building, το αρχηγείο του FBI, επικρατούσε κατήφεια. Πρόσθεσε:

…λοιπόν, Κύριε, δεν ξέρω, πιθανότατα να είναι όπως λέγαμε, αλλά οι περισσότεροι είναι σοκαρισμένοι και έκπληκτοι από αυτό που συνέβη. Θα τους περάσει. Θα προχωρήσουμε…

Στην τηλεφωνική συνομιλία των δύο αντρών που προηγήθηκε της επίσκεψης του McCabe στο Λευκό Οίκο, ο Τραμπ, προφανώς για να σπάσει τον τσαμπουκά του McCabe, άλλαξε ξαφνικά θέμα συζήτησης από τον Comey στο γεγονός ότι η Jill, η σύζυγος του McCabe, παιδίατρος, είχε χάσει στις εκλογές το 2015 για τη Γερουσία της Βιρτζίνιας, ύστερα από πρόταση υποψηφιότητάς της από το Δημοκρατικό Κυβερνήτη της Πολιτείας Terry McAuliffe, φίλου των Κλίντον.

Γράφει ο McCabe:

…προς το τέλος της συζήτησης, είπε: Πώς είναι η γυναίκα σου; Είπα, είναι καλά. Είπε, όταν έχασε τις εκλογές θα πρέπει να ήταν πολύ δύσκολο, το να χάσει. Πώς χειρίστηκε το να χάσει; Είναι δύσκολο να χάνεις;

Απάντησα, υποθέτω ότι είναι δύσκολο να χάνεις οτιδήποτε. Αλλά έχει αφοσιωθεί πάλι στην καριέρα της και στη δουλειά της να φροντίζει παιδιά στα επείγοντα. Αυτό κάνει.

Είπε, ναι, και στη φωνή του υπήρχε ένας τόνος που ακουγόταν χλευασμός. Είπε, αυτό πρέπει να ήταν πραγματικά σκληρό. Να χάνεις. Να είσαι loser…

Ο McCabe απολύθηκε στις 16 Μαρτίου 2018, μια μέρα πριν την σύνταξή του.

Είδα όνειρο με γάτες και ήταν έντονο όνειρο. Βρισκόμουν σε μια κουζίνα κι άνοιξα την πόρτα για να βγω σε πλακόστρωτη αυλή που είχε στοιχεία από αυτή στο πατρικό μου. Η αυλή ήταν γεμάτη γάτες, πολλές, πάνω από είκοσι, οι οποίες σύμφωνα με το όνειρο ήταν οι γάτες που πέρασαν από τη ζωή μου. Άλλες χαμένες, άλλες πεθαμένες και όλες λησμονημένες. Και θυμήθηκα τα πάντα για την κάθε μια, πώς είχε έρθει κοντά μου, πόσο καιρό έζησε μαζί μου, πώς χάθηκε ή πώς πέθανε. Θυμήθηκα τα ονόματα, όλα. Ολική επαναφορά, πλήρης λεπτομερειών και μαζί της βάρος απώλειας.

Άρχισα να ξυπνώ και καθώς έβγαινα από το όνειρο προσπαθούσα, μ’ όση δύναμη μπορούσα, να γραπωθώ από τη μνήμη. Το πάλευα μα ήταν αδύνατο. Το κάθε όνομα, η κάθε ιστορία διαγράφτηκε από λήθη. Swallowed by the dark. Απέμεινε η εικόνα των γατιών στην αυλή, η αίσθηση απώλειας και μια απορία.

Έψαξα στο Google και βρήκα κάτι που έτσι κι αλλιώς γνώριζα. Τις γάτες τις πιάνει ο οίστρος στους έξι μήνες και η κυοφορία βαστά περίπου δύο μήνες. Έτσι, κάθε οκτώ μήνες έχουμε μια νέα γενιά ή τρεις γενιές κάθε δύο χρόνια.

Πολλά χρόνια και γατιά, δίχως ονόματα, ο αλγόριθμος της αναζήτησης δεν εισχώρησε στο όνειρο.

Απαγορευμένη ζώνη το φαράγγι, κλειστή η πρόσβαση προς τη συστάδα που βρίσκεται κρυμμένη μέσα του. Κίνδυνος πυρκαγιάς και επιδημίας, φόβοι για βανδαλισμό. Παράλληλα, συνεχείς οι προσπάθειες να διατηρηθεί το είδος σε φυτώρια. Εκεί πωλείται προς μεταφύτευση, ακριβή η τιμή του όπως έμαθα.

Το Wollemi pine, η βολέμια που είναι κωνοφόρο δέντρο αλλά δεν είναι πεύκο. Συγγενεύει με τις αροκάριες, κάποτε εκτεταμένη οικογένεια, παντού, η οποία ύστερα από το τέλος του Μεσοζωικού βρέθηκε συρρικνωμένη, σε διασπορά στις τεμαχισμένες στεριές του νότιου ημισφαιρίου. Μέχρι το 1994 η βολέμια ήταν γνωστή από απολιθώματα, το αρχαιότερο 90 εκατομμυρίων χρόνων. Εκείνη τη χρονιά, στο βάθος του φαραγγιού στα Γαλάζια Όρη, βρέθηκε η ζωντανή συστάδα που είχε επιβιώσει όλο αυτόν τον καιρό – λιγότερα από εκατό δέντρα.

Πραγματικότητα κλεμμένη από τον Arthur Conan Doyle, από τις σελίδες του Χαμένου Κόσμου.

Non-exciting tree, είπε μ’ επιφύλαξη η κυρία που έδινε πληροφορίες στο βοτανικό κήπο του Σύδνεϋ, σημειώνοντας με κύκλο στο φυλλάδιο το σημείο που βρίσκεται η βολέμια. Προειδοποίηση για πιθανή απογοήτευση. Ζούμε την εποχή των αγγειόσπερμων και πληθώρα στον κήπο από φυτά και δέντρα που βρίσκονταν σε λαμπρή ανθοφορία.

Διαβάζω, πυροσβέστες έσωσαν από τη φωτιά τη συστάδα της βολέμιας. Αυτό δήλωσε ο Αυστραλός Υπουργός Περιβάλλοντος Matt Kean, ύστερα από αποστολή ειδικής ομάδας πυροσβεστών. Πραγματοποίησαν ρίψη επιβραδυντικού υγρού από αεροσκάφη, κρεμάστηκαν από ελικόπτερα ώστε να ζώσουν το φαράγγι με προστατευτικό σύστημα άρδευσης και, τέλος, με ελικόπτερα έριξαν νερό στις φλόγες σαν πλησίασε επικίνδυνα το πύρινο μέτωπο.

Κάποια από τα δέντρα κάηκαν άλλα το είδος κατάφερε να επιβιώσει. Έξω από κήπους, μέσα στο άγριο λημέρι του, η θέση του οποίου θα παραμείνει κρυφή σύμφωνα με τον Αυστραλό Υπουργό.

Much ado about non-exciting.

Δύο ομάδες επιστημόνων που έπαιξαν με εγκεφαλικά κύτταρα, η κάθε μία ξεχωριστά, σε διαφορετικά εργαστήρια, κατέληξαν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Στην πρώτη έρευνα, ανθρώπινα βλαστοκύτταρα (από έμβρυα) διαφοροποιήθηκαν σε εγκεφαλικά κύτταρα τα οποία αυτο-οργανώθηκαν σε μικρούς σβώλους, σε εγκεφαλικά οργανοειδή παρόμοια με αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Στη συνέχεια οι ερευνητές τα τεμάχισαν σε λεπτές φέτες ώστε να οξυγονώνονται για να επιβιώσουν δίχως τα αναγκαία αιμοφόρα αγγεία. Τα κύτταρα άρχισαν να αναπτύσσουν νευρικά κυκλώματα. Όταν τοποθέτησαν έμβρυα ποντικιού δίπλα στα οργανοειδή, οι μύες των ποντικιών άρχισαν να κινούνται ύστερα από δύο βδομάδες. Τα μυϊκά κύτταρα αντέδρασαν στο σήμα συντονισμένα.

Στη δεύτερη έρευνα, τα οργανοειδή ωρίμασαν και δυνάμωσαν μέσω χορήγησης ιδιαίτερα θρεπτικών πρωτεϊνών. Οι επιστήμονες ανίχνευσαν ηλεκτρική δραστηριότητα, εκλάμψεις, η οποία ολοένα αύξανε σε ένταση και σε πολυπλοκότητα. Στο τέλος, ύστερα από εικοσιπέντε βδομάδες, ήταν δύσκολο να γίνει διακριτή η δραστηριότητα (με τη βοήθεια αλγορίθμου), από τη δραστηριότητα εγκεφαλικών κυττάρων πρόωρα γεννημένων μωρών.

Ζωή που ακολουθεί τυφλά κωδικούς, νομοτελειακά αποκρυπτογραφώντας ώστε να επιβιώνει, να αυξάνει και να πληθαίνει. Ζωή που από μόνη της δεν λέει τίποτα. Τουλάχιστον τίποτα περισσότερο από τους νόμους της φυσικοχημείας των οποίων αποτελεί μέρος και υποχρεούται να ακολουθεί άκριτα.

Το είχε πει ο Richard Dawkins: Τα λουλούδια και οι ελέφαντες φτιάχτηκαν για τον ίδιο λόγο όπως κάθε τί άλλο στα βασίλεια της ζωής. Για την εξάπλωση προγραμμάτων «αντέγραψέ με» γραμμένων στη γλώσσα του DNA. Τα λουλούδια είναι για την εξάπλωση αντιγράφων οδηγιών για κατασκευή περισσότερων λουλουδιών. Οι ελέφαντες είναι για την εξάπλωση αντιγράφων οδηγιών για κατασκευή περισσότερων ελεφάντων.

Θυμάμαι κι αυτό που είπε η Justine στη Μελαγχολία του Trier: Η ζωή στη γη είναι κακιά.

Η ζωή γίνεται το θαύμα που πιστεύουμε ότι είναι μόνο αν την προσλάβουμε έχοντας περάσει σε αυτοσυνείδηση, αν τη δούμε μέσα από αυτοσυνείδηση, κάτι που συνεπάγεται ελευθερία, επανάσταση κατά της νομοτέλειάς της.

Το αξιοθαύμαστο θα είναι όταν εντοπίσουμε κάποτε, κάπου στο υπόλοιπο σύμπαν συναθροίσεις μορίων που μπορούν να συνθέσουν μια δική τους Ενάτη Συμφωνία, μια δική τους Ωδή στη Χαρά. Ακόμα πιο αξιοθαύμαστο, όταν μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε με τα μόρια αυτά. Θαύμα όταν κατανοήσουμε τη σημασία γι’ αυτά της δικής τους Ενάτης, με τον τρόπο που αυτά θα κατανοήσουν τη σημασία για μας της δικής μας.

Θυμάμαι κι εκείνο το εφιαλτικό πλάνο από το Aliens του Cameron. Οι ακινητοποιημένοι από τις στερεοποιημένες οργανικές εκκρίσεις του τέρατος, ζωντανοί ακόμα, εγκυμονούντες σε παραίτηση, αναμένοντας καθένας τη γέννηση του νέου τέρατος και το δικό του θάνατο.

Τα καταφέραμε να φτάσουμε σε συνειδητή ζωή που μπορεί να αποφασίσει ελεύθερα, να πατήσει πόδι στη νομοτέλεια, στο ένστικτο αύξησης, αντιγραφής κι εξάπλωσης των αντιγράφων δίχως περιθώριο επιλογής.

Αυτό φέροντας πάντα το βαρύ κρίμα ότι ο φόρος που πληρώνει η ζωή για να υπάρξει είναι πάντα σε ζωή. Από αυτό το αποτύπωμα ποτέ δεν θα απαλλαγούμε.

Ας έχουμε αυτήν την επίγνωση κι ας μην αναπολούμε επιστροφή πιο πίσω από το μεσαίωνα, σε αβυσσώδεις εποχές ανακλαστικής υπακοής στην παρόρμηση διαιώνισης. Στο life is evil του Trier. Ας μη ζητάμε αυτό από τις γυναίκες μας. Ας πιστεύουμε ότι είμαστε εδώ για κάτι παραπάνω. Και ας διαιωνίσουμε αυτή τη χαρά.

Όσο ο ιμάντας του Ρεύματος του Κόλπου με τη βόρεια προέκτασή του εξακολουθεί να κάνει το γύρο του Ατλαντικού από το νότο στο βορρά, στη συνέχεια βουτιά στα βαθιά και πίσω υποθαλασσίως, οι ακτές της Κορνουάλης θα διατηρούν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, μπασταρδεμένο, με κήπους φυτεμένους με γιούκα, ευφορβίες και αγαύες και στους δρόμους τις δεντροστοιχίες με τους φοίνικες.

Οι κάτοικοι εκεί καυχώνται αναφερόμενοι στο κλίμα. Υποτροπικό το αποκαλούν που γίνεται τροπικό στα νησιά του αρχιπελάγους Scilly, καμμιά τριανταριά μίλια από τη νοτιοδυτική μύτη των Βρετανικών Νήσων στο Land’s End. Τους αρέσει να μιλούν για την ηλιοφάνεια του τόπου.

Με την άμπωτη δεκάδες βγαίνουν στις παραλίες για να παίξουν με τα σκυλιά τους στην άμμο. Τα ζωντανά τρέχουν τρελαμένα από τον αέρα και τις θαλασσινές μυρωδιές, η μύτη τους χαμηλά στη λάσπη, αγχωμένα λες από την αναπόφευκτη επιστροφή της πλημμυρίδας.

Ζεστή γη, νότια της Ουαλίας. Αντιδιαμετρικά ο λαίλαπας της Νέας Νότιας Ουαλίας.

Κάτοικοι της περιοχής παρακολουθούν τη σημερινή έκρηξη του ηφαιστείου Τάαλ στις Φιλιππίνες, στο νησί στη μέση της ομώνυμης καλντέρας. Ο ατμός και η στάχτη έφτασαν σχεδόν στην στρατόσφαιρα, οι αρχές προειδοποιούν για μεγάλη επικείμενη έκρηξη και ζήτησαν την εκκένωση του μικρού νησιού από τους έξι χιλιάδες κατοίκους του.

Η φωτογραφία του Ezra Acayan.

Δεν προτίθεμαι να διαβάσω βιβλία του Χωμενίδη γιατί πιστεύω ότι δεν με αφορούν. Πιθανόν να κάνω λάθος. Από την άλλη, δεν καταλαβαίνω την οργή που προκάλεσε το κείμενό του για το Μικρούτσικο. Δεν λειτούργησε η ποίηση του Καββαδία, εξαιρετικά μελοποιημένη από το συνθέτη (επομένως προσιτή), ως άλλοθι στον αυξανόμενο κομφορμισμό της ελληνικής κοινωνίας από την αρχή της σοσιαλιστικής δεκαετίας του 80;

Το ίδιο δεν έκανε και η στιχουργική των Κραουνάκη – Νικολακοπούλου (η οποία Νικολακοπούλου συνεργάστηκε αργότερα με το Μικρούτσικο) με το Γιώργο τον αλήτη, την κορμάρα που τα έπαιρνε από τις τραβεστί; Ή το ακριβό διθέσιο της Λίνας που ο μόνος λόγος που το αγοράσαμε ήταν για να μας πάει (τάχα μου) στο Θεό;

Το ίδιο δεν έκαναν και τα δεκαπενθήμερα τον Αύγουστο των αδειών στο Κουφονήσι, όπου αντρόγυνα (με τα παιδιά μαζί) βίωναν ψευδαίσθηση Κέρουακ με το Status στο σακίδιο;

Τίποτα κακό σε αυτά.

Στην ταινία On the Beach του 1959 η Αυστραλία είναι η τελευταία γωνιά της Γης που επέζησε του πυρηνικού ολέθρου, πέντε χρόνια στο μέλλον, το 1964. Η Κυβέρνηση μοιράζει στους κατοίκους χάπια ώστε να αυτοκτονήσουν ανώδυνα, αποφεύγοντας έτσι τον οδυνηρό θάνατο από το πυρηνικό νέφος που πλησιάζει την ήπειρο, σιγά – σιγά.

Δεν είναι το πυρηνικό νέφος αλλά ο πυρηνικός χειμώνας. Η κάπνα που θα φτάσει στην στρατόσφαιρα και θα απλωθεί σ’ όλη τη Γη εξαιτίας των μαζικών πυρκαγιών που θα ξεσπάσουν σε μεγαλουπόλεις μετά τον όλεθρο. Έτσι προειδοποίησε το 1983 η ομάδα TTAPS (των Turco, Toon, Ackerman, Pollack και Sagan). Υποθέτω ότι για τους ίδιους λόγους όπως στην ταινία, η Αυστραλία τελευταία θα ένοιωθε στους αντίποδες το άγγιγμα του πυρηνικού χειμώνα.

Αφήσαμε τον πυρηνικό όλεθρο. Για την ώρα. Αρχές του 2020 και η Αυστραλία περνά το κατώφλι της θερµοκηπιακής κανονικότητας, δυναμικά και θεαματικά, loud and clear, μπροστά μπροστά. Όλα λειτούργησαν συνδυαστικά. Η υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας από τις εκλύσεις αερίων, το Δίπολο του Ινδικού Ωκεανού που κράτησε κρύα τα νερά νότια της Σουμάτρας και της Ιάβας (κι έτσι την ατμόσφαιρα στεγνή πάνω από την Αυστραλία), η εγκατάλειψη των τεχνικών ελεγχόμενων πυρκαγιών που εφάρμοζαν για χιλιάδες χρόνια οι Αβορίγινες για να κρατούν τη βλάστηση καθαρή από εύφλεκτη ύλη. Τα ίδια τα δάση της Αυστραλίας, οι ευκάλυπτοι, από τα πλέον εύφλεκτα που παράγουν σύννεφα από αιθέρια έλαια, φυσικό καύσιμο έτοιμο να εκραγεί σε θερμό και ξηρό αέρα.

Και η πολιτική “This is coal – don’t be afraid!” του Πρωθυπουργού Scott Morrison.

Για την ώρα κάποιοι κρύβονται πίσω από το δάχτυλό τους αναδεικνύοντας τον ένα παράγοντα και απορρίπτοντας τους υπόλοιπους. Είτε από εμμονή, είτε από εθελοτυφλία.

Στη φωτογραφία τα Γαλάζια Βουνά βόρεια του Σίδνεϋ. Λένε ότι η μπλε αχλύς που καλύπτει την περιοχή είναι αποτέλεσμα των τεράστιων ποσοτήτων αιθέριων ελαίων πάνω από τα δάση, στα φαράγγια, στις κοιλάδες και στα οροπέδια, όπως τα βαστούν αιωρούμενα τα σωματίδια σκόνης και οι υδρατμοί.

Κάθε γωνιά του κόσμου με τις δικές της ιδιοτροπίες. Τους δικούς της συνδυασμούς. Με το δικό της κατώφλι.

Δείτε τα δάση της χαλεπίου πεύκης στα χαμηλά υψόμετρα, τα δικά μας. Δάση για τα οποία έχουμε εγκαταλείψει τη διαχείριση. Βρώμικα δάση πλέον. Πότε ήταν η τελευταία φορά που είδατε δασεργάτες να καθαρίζουν με επιμέλεια τα ξερά στον υποόροφο (κι όχι μόνο στην άκρη του δρόμου) – εφόσον έχετε επίγνωση ότι ο υποόροφος πρέπει να καθαρίζεται με επιμέλεια;

Κάποια στιγμή, κάποιο μεσοκαλόκαιρο με συσσωρευμένα σαραντάρια ημερών και αέρηδες, με ανεύθυνους και υπευθύνους καλοθελητές, θα ξαναδούμε Μάτια να (ανα)φλέγονται στις ελληνικές ακτές. Τότε θα συνειδητοποιήσουμε μαζικά ότι περάσαμε το κατώφλι.

Άλλη η πυκνότητα του πληθυσμού στην Αυστραλία. Άλλη στην καλοκαιρινή Ελλάδα.

Ο Θεός δεν προστατεύει την Ελλάδα. Κανένας Θεός. Καμιά Ελλάδα.

Το 1681 εκδόθηκε η Telluris Theoria Sacra, η Ιερή Θεωρία της Γης του αιδεσιμότατου Thomas Burnet (1635-1715), Βασιλικού Εφημέριου του Γουλιέλμου Γ’ της Αγγλίας. Ο Burnet θεώρησε ότι η ιστορική αφήγηση του κόσμου περιέχεται στις Γραφές, ενός κόσμου στον οποίο δρουν οι φυσικοί νόμοι με ακρίβεια ρολογιού που ξεκίνησε να κτυπά με την αρχή της Θείας Δημιουργίας. Ο ορθολογιστής προτεστάντης Burnet βασισμένος στη γνώση της εποχής και μη μπορώντας να σπάσει τα δεσμά από τη στενή βιβλική ερμηνεία (όπως και οι σύγχρονοί του), υποστήριξε ότι η Γη έχει ηλικία 6.000 χρόνων.

Η Ιερή Θεωρία της Γης ήταν το αποδεκτό γεωλογικό κείμενο τον έβδομο αιώνα. Ο Burnet βρισκόταν σε στενή επικοινωνία με το Νεύτωνα και οι δύο άντρες δεν διαφωνούσαν επί της ουσίας παρά μόνο σε λεπτομέρειες αναφορικά με την (ιερή) θεωρία της Γης: Ο Μεγάλος Κατακλυσμός κατέστρεψε την αρχικά τέλεια Γη, την Εδέμ, μια κούφια σφαίρα μέσα στην οποία υπήρχε νερό, σκάβοντας ηπείρους, βουνά, θάλασσες, φέρνοντας την αταξία. Και η αναπότρεπτη Δευτέρα Παρουσία θα ρίξει φωτιά στην Γη να την κάψει με σκοπό να αναγεννηθεί στην αρχική τέλεια μορφή της.

Στα τέλη του 18ου αιώνα τα ανήσυχα πνεύματα άρχισαν να εγκαταλείπουν τις ατέρμονες κλειστοφοβικές συζητήσεις περί κοσμογονίας και, βγαίνοντας στην ύπαιθρο, έπιασαν να ψάχνουν στα πετρώματα το κλειδί για την κατανόηση της ιστορίας του πλανήτη. Τα απολιθώματα ήταν πράγματι μνήμες παρελθούσας ζωής (όπως είχαν προτείνει παλαιότεροι), μαρτυρίες για είδη τα οποία δημιούργησε η θεία παρέμβαση – ξεχωριστά το καθένα. Η συστηματική μελέτη τους ήταν αναγκαία για τη με χρονική σειρά αφήγηση της ιστορίας της Γης. Κυριάρχησε η αντίληψη ότι κάθε είδος παραμένει σταθερό και η διαδοχή των ειδών οφείλεται σε καταστροφικά γεγονότα που προκαλούσαν τον αφανισμό τους. Στη συνέχεια η θεία πρόνοια δημιουργούσε νέα είδη στη θέση των εξαφανισμένων. Η προσεκτική παρατήρηση των γεωλογικών στρωμάτων οδήγησε στο ορθό συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη ιστορία αποτελούσε την πλέον πρόσφατη περίοδο στην ιστορία της Γης.

Ο Σκοτσέζος James Hutton συσχέτισε τη δημιουργία των πετρωμάτων με τις φυσικές διαδικασίες που λειτουργούν στο παρόν, αντιληπτές από τον άνθρωπο, και που διαμορφώνουν και σμιλεύουν το τοπίο κι ό,τι κρύβεται από κάτω, με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς. Η πρότασή του συνεπώς αμφισβητούσε το συντηρητικό υπολογισμό του Burnet για την ηλικία της Γης. Στον επίλογο του συγγράμματός του «Θεωρία της Γης» (1788) ο Hutton έγραψε: έχουμε την ικανοποίηση να δούμε ότι στη φύση υπάρχει σοφία, σύστημα και συνέπεια» καταλήγοντας ότι «το αποτέλεσμα της παρούσας αναζήτησης, είναι ότι δεν βρίσκουμε ίχνος αρχής, – ούτε προοπτική τέλους. / No vestige of a beginning, – no prospect of an end.

Η σκέψη του Hutton ήταν το θεμέλιο που πάτησε η σκέψη μεταγενέστερων πρωτοπόρων όπως o Lyell και o Δαρβίνος. Δώσε μου χρόνο να σταθώ και ως και τη γη μπορώ να κινήσω. Η συνειδητοποίηση ενός αχανούς χρόνου, της χρονικής αβύσσου, που έφερε η αποδέσμευση από την αυστηρή ερμηνεία των Γραφών ήταν καταλυτική δίνοντας φτερά στη σκέψη.

Έχοντας πλέον υπολογίσει την ηλικία της γης στα 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια μπορούμε και αναφερόμαστε με ακαδημαϊκή άνεση, π.χ., σε κάποια στρώματα, ότι είναι νέα, μόνο τεσσάρων εκατομμυρίων χρόνων. Όντας όμως βιολογικά προ-ρυθμισμένοι να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα από μικρό, συγκεκριμένο και πεπερασμένο αριθμό χρονικών κύκλων, μας είναι απελπιστικά δύσκολο να συλλάβουμε, σε πρακτικούς όρους, τα γεωλογικά χρονικά μεγέθη. Κάθε απόπειρα του νου να εισχωρήσει στη χρονική άβυσσο συνθλίβει το λογισμό.

Θεωρητικά εκεί βρίσκεται μια αλήθεια που καταλήγει σε απεριόριστη ελευθερία: αυτή του απλού και του τυχαίου που επιτρέπει ο ουσιαστικά απέραντος δίχως όρια χρόνος όπου στο παρελθόν δοκιμάστηκαν αμέτρητοι συνδυασμοί και πιθανότητες ύπαρξης για να καταλήξουν στον άνθρωπο. Το κυριότερο, άλλες τόσες δυνατότητες στο μέλλον. Φτερά στα πόδια, μια ελευθερία δίχως χρονικά δεσμά που δείχνει λες και είναι σοφή και μελετημένη. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ευτυχία.

Θα μπορούσε, αλλά ζούμε ο καθένας στο καβούκι του. Λίγη η αντοχή της λίγης ζωής του ενός ανθρώπου. Ο χρόνος μετρημένος σε χρόνια, φαινομενικά ατέλειωτα, που τον μετατρέπουν σε βράχο, έχει βλέμμα μέδουσας. Πετρώνει θάβοντας τις μνήμες ζωής. Σκληρή αυτή η ελευθερία, φυλακή δίχως παρηγοριά.

Ο Αμερικανός φυσικός Steven Weinberg είχε πει ότι όσο περισσότερο το σύμπαν γίνεται κατανοητό, τόσο περισσότερο δείχνει άσκοπο.

Ανούσιος χρόνος – η πέτρα μια ασφυκτικά συμπαγής μάζα για το μηχανικό, μια συνάθροιση ορυκτών για το γεωλόγο.

Για τον πιστό βράχος είναι ο Θεός, το θεμέλιο, η ασφάλεια: Ο Κύριος είναι πέτρα μου και φρούριό μου και ελευθερωτής μου. O Θεός είναι ο βράχος μου. Σ’ αυτόν θα ελπίζω. Η ασπίδα μου και το στήριγμα της σωτηρίας μου, ο ψηλός πύργος μου και το καταφύγιό μου. Ο σωτήρας μου. (Β΄ Βασιλειών). Γλυκιά και παρήγορη η αντίληψη, ποιος θα διαφωνούσε;

He who has seen what has happened. And who sees what is to happen (T.S. Eliot – The Rock).

Αδικία το αμελητέο της ανθρώπινης ύπαρξης μπροστά στη συντριπτική και καταθλιπτική διάσταση του χρόνου που ξετύλιξε η επιστήμη. Παρηγοριά στη μετατροπή του βράχου πίσω σε χρόνο, σε επαναλαμβανόμενο ανθρώπινο αφήγημα που επιτρέπει στην ύπαρξη να σταθεί μέσα του και να μετριέται.

Γράφει ο Mircea Eliade στο Μύθο της Αιώνιας Επιστροφής:

Έτσι, η δημιουργία του κόσμου αναπαράγεται κάθε χρόνο… Αυτή η αιώνια επανάληψη της κοσμογονικής πράξης, με την μετατροπή κάθε Νέου Έτους σε εγκαίνια μια νέας εποχής, επιτρέπει την επιστροφή των νεκρών στη ζωή και διατηρεί την ελπίδα των πιστών στην ανάσταση του σώματος. Θα επανέλθω στη σχέση μεταξύ των τελετών του Νέου Έτους και της λατρείας των νεκρών. Σ’ αυτό το σημείο ας επισημάνουμε ότι δοξασίες, οι οποίες απαντώνται σχεδόν παντού, σύμφωνα με τις οποίες οι νεκροί επιστρέφουν στις οικογένειές τους (και συχνά ως «ζωντανοί νεκροί») την περίοδο του Νέου Έτους (τις δώδεκα ημέρες μεταξύ των Χριστουγέννων και των Επιφανίων), υποδηλώνουν ότι η κατάργηση του χρόνου είναι δυνατή κατά τη διάρκεια της μυθικής αυτής στιγμής που ο κόσμος καταστρέφεται και επαναδημιουργείται. Οι νεκροί μπορούν τώρα να επιστρέψουν, αφού όλα τα εμπόδια μεταξύ νεκρών και ζωντανών έχουν καταργηθεί, και θα επιστρέψουν καθώς την παράδοξη αυτή στιγμή ο χρόνος έχει σταματήσει, και έτσι μπορούν πάλι να συνυπάρξουν με τους ζωντανούς. Επιπλέον, αφού προετοιμάζεται μια νέα Δημιουργία, μπορούν να ελπίζουν σε μια επιστροφή στη ζωή η οποία θα είναι διαρκής και με ουσία.

Αμήν.