Author: Δημήτρης Καστριώτης

Στο ποδόσφαιρο όπως …παντού

Είναι λεπτομέρεια, το ξέρω (εκτός, φυσικά, για εκείνους που την υφίστανται, για τους οποίους ουδέν το «λεπτομερές»). Αλλά οι λεπτομέρειες αναδεικνύουν καμιά φορά την εικόνα, τον υπόνομο και το πώς δεν αλλάζει παρά την πάροδο δεκαετίας.

Στον Άρη το 2008 αγωνιζόταν ο Αβραάμ Παπαδόπουλος. Ήταν ταλέντο και τον είχαν ζητήσει ο Ολυμπιακός και ο Παναθηναϊκός. Ο παίκτης είχε έναν ακόμη χρόνο συμβόλαιο με τον Άρη. Ο Άρης, όπως είχε κάθε δικαίωμα, δεν δέχθηκε τις προσφορές. Αντίθετα, κάλεσε τον παίκτη και του ζήτησε να υπογράψει νέο συμβόλαιο μέχρι το 2013. Εκείνος, όπως είχε κάθε δικαίωμα, αρνήθηκε. Πιστεύοντας στην αξία του προτίμησε να μείνει ελεύθερος ένα χρόνο αργότερα παρά να εκχωρήσει στον Άρη κέρδη από τη μελλοντική μεταγραφή του. Enter η «μαγκιά». Ο τότε πρόεδρος του Άρη διαμήνυσε στον Παπαδόπουλο ότι, αν δεν δεχόταν παράταση του συμβολαίου του, θα τον άφηνε ένα χρόνο στις κερκίδες για να τον κάψει ως ποδοσφαιριστή. Για να ενισχυθεί η αρχοντική αυτή άσκηση πίεσης, οργανωμένοι «φίλαθλοι» επιχείρησαν να προπηλακίσουν τον παίκτη, ο δε πρόεδρος έδωσε εντολή στον προπονητή να τον ξεγράψει. Ο προπονητής (Μπάγεβιτς) παραιτήθηκε.

Όλα αυτά γράφονταν τότε σε όλα τα αθλητικά ρεπορτάζ – όπως γράφεται συνεχώς τις τελευταίες μέρες ότι η ΑΕΚ «τέλειωσε» τους Μπακασέτα, Σιμόες και Λαμπρόπουλο, επειδή δεν δέχτηκαν να ανανεώσουν τα συμβόλαιά τους (που δεν έχουν λήξει) με τα λεφτά που προσδιόρισε το «κλαμπ» – ίσον ένας. Τότε, το 2008, ο πρόεδρος του Άρη είχε αίφνης μαλακώσει, είχε ξαναρχίσει να αποκαλεί τον Παπαδόπουλο  «Αβραάμ» και βρέθηκε λύση. Γιατί; Ίσως επειδή ο αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου είχε ξαφνικά παρέμβει ζητώντας από την Εισαγγελία Θεσσαλονίκης να εξετάσει μήπως εις βάρος του ποδοσφαιριστή διαπράχθηκαν εγκλήματα. Ίσως ο πρόεδρος του Άρη να ενημερώθηκε ότι η απειλή να ζημιώσεις το επάγγελμα κάποιου, αν δεν στέρξει να κάνει κάτι από το οποίο θα αποκομίσεις κέρδη, ενδέχεται να συνιστά εκβίαση.

Δέκα χρόνια μετά, ο ίδιος υπόνομος. Ή χειρότερος. (Ο Ουζουνίδης, πάντως, δεν παραιτήθηκε). Η εταιρεία ΑΕΚ προσβάλλει έκδηλα την προσωπικότητα τριών βασικών εργαζομένων της. Η εκδοχή, που είχε τότε επισημάνει ο αντεισαγγελέας του Α.Π., πλανάται. Και ουδείς αντιδρά.

Οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται. Αλλού. Εδώ είναι διαφορετικά. Γι’ αυτό θα έρχονται μόνο όσοι θέλουν να κολλήσουν τα τελευταία ένσημα. Και να μην έχουν μακρινές πτήσεις – αλλιώς πηγαίνουν στην Κίνα. Και όχι μόνο στο ποδόσφαιρο.

(Σιλάνς από ψάρια)

Τρόμαξα. Διάβασα σε ρεπορτάζ ημερήσιας εφημερίδας, μιας από τις δύο αναγνώσιμες ημερήσιες, ότι η Ελλάδα στις 14 Σεπτεμβρίου «ξέμεινε από ψάρια», πράγμα που αποτελεί τον λόγο για τον οποίο μέχρι το τέλος του έτους θα εξαρτάται από εισαγωγές. Φαντάζομαι ότι την 1^η Ιανουαρίου του σωτηρίου 2019 η χώρα θα ξε-ξεμείνει (ή θα εμφανιστεί ο Ύψιστος να επαναλάβει το θαύμα), οπότε θα δένουμε τα γατιά –αν τα πιάσουμε- με τα μπαρμπούνια.

Η βασική απορία μου ήταν γιατί συνέβη αυτή η τραγωδία στις 14 Σεπτεμβρίου. Ήταν του Σταυρού, μέρα αυστηρής νηστείας, αλλά αυτό ίσως οι πιστοί, συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, το έχουν ξεχάσει – μέγας γαρ ο όγκος της νηστειακής πληροφορίας που δέχονται. Δεν αποκλείεται, υπέθεσα, επειδή γιορτάζει ο Σταυρός, το λιμάνι της μεγαλονήσου Δονούσας, όπου γίνεται γιορτή με καΐκια κλπ, οι επιλήσμονες πιστοί να το παράκαναν στο γλέντι και να σάρωσαν τα αλιεύματα. Αλλά μέχρι τέλους του έτους; Μικρό νησί είναι. Και πώς αίφνης αυτή η ψαρική γενοκτονία, όταν ένα μήνα νωρίτερα, σε παραλιακή περιοχή της Πελοποννήσου οι όμοροί μου παραθεριστές, ερασιτέχνες ψαράδες, έβγαζαν κάθε μέρα κάμποσους λούτσους (με λάμδα) και απορούσαν που, ύστερα από τριήμερο, οι υπόλοιποι παίρναμε σουβλάκια (κάποιο γονιδιακό ελάττωμα, ίσως, ή μπορεί και η ανατροφή μας – σε καπιταλισμό μεγαλώσαμε).

Το ρεπορτάζ, φευ, δεν παρείχε καμία απάντηση, αφού πέραν των περί «ξεμείνατος» της χώρας και αναγκαστικών εισαγωγών δεν ανέφερε πλέον τίποτε για Ελλάδα, αλλά μία έκθεση του WWF για την υπεραλίευση στον κόσμο. Μια ίδια, πολύ ανησυχητική έκθεση, δεν θυμάμαι όμως αν ήταν του WWF ή ανάλογης οργάνωσης, είχα διαβάσει το 2011, αλλά δεν πανικοβλήθηκα, θυμήθηκα (τότε) που το 1992 αρκετοί ειδικοί / οικολόγοι προειδοποιούσαν ότι στην Ελλάδα δεν θα υπήρχε νερό ούτε για γαργάρα το 2018. Επίσης, το ρεπορτάζ (για τα ψάρια – αλλά και το παλιό για το νερό δεν διέφερε) δεν παρέθετε κανένα στοιχείο, πλην του ότι η κατανάλωση κατά κεφαλήν στην Ευρώπη είναι διπλάσια απ’ όσο πριν 50 χρόνια, πράγμα παράξενο, αν σκεφθεί κανείς τι ευωχία ζούσαν τη δεκαετία του εξήντα στην Ελλάδα, ου μην αλλά και στο ιταλικό Μεσοτζιόρνο, στην Πολωνία, Τσεχία, Βουλγαρία κ.ο.κ.

Η εξήγηση, μου είπαν, είναι απλή. Οι εφημερίδες δεν γράφουν πια την είδηση, αλλά την ανάλυση. Η οποία μπορεί να είναι ανεξάρτητη από την είδηση, τόσο ώστε όχι μόνο να μην αναπτύσσει τι συνέβη του Σταυρού με τα ψάρια στην Ελλάδα, αλλά να μην αναφέρει καν τα ψάρια και να στηλιτεύει τον σεξισμό (μι του, ρε!).

Έτσι είναι οι αναλύσεις… Όπως προ ετών, σε άλλη εφημερίδα (όπου εργαζόμουν), την έτερη αναγνώσιμη, είχε δημοσιευτεί μισή σελίδα ανάλυση για τις λαμπρές προοπτικές εισηγμένης εταιρείας χωρίς καμία μνεία του αντικειμένου της (επεξεργαζόταν και συσκεύαζε ξηρούς καρπούς, άρα καταλάβατε ποια ήταν – και πόσο λαμπρές αποδείχτηκαν κατά το διαδραμόν διάστημα οι προοπτικές της).

Αλλά έτσι, σαν τις αναλύσεις, είναι και οι αναγνώστες. Δεν φτάνει που οι περισσότεροι είμαστε τεμπέληδες, απαίδευτοι και δεν διαβάζουμε, οι λίγοι άλλοι, όταν πάνε να το κάνουν, πέφτουν σε ενημέρωση του είδους. Τους καταλαμβάνει πανικός. Και, αντί να παίρνουν εφημερίδα, ψάχνουν την είδηση: στον ψαρομανάβη και τον χασάπη.

Σπουδαία η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης…Μας έχει κόψει την ανάσα. Όχι μόνο επειδή η κίνηση Τσίπρα είναι προδήλως μικροκομματική και εντυπωσιοθηρική. Ούτε πάλι επειδή το Σύνταγμα είναι τόσο τέλειο, ώστε παρέλκει κάθε αναθεώρησή του. Αλλά επειδή τα βασικά προβλήματα της χώρας -και δη η παρατεταμένη αδυναμία της να επανέλθει σε οικονομική και πολιτική κανονικότητα- δεν  συνδέονται με το Σύνταγμα και άρα δεν θεραπεύονται με την αναθεώρησή του. Θα είναι εσχάτη πλάνη να πιστέψει κανείς ότι κάποια καταστατική τροχοπέδη μας εμπόδισε να αναδείξουμε το δημιουργικό μεγαλείο μας.

Αν το σκεφθεί κανείς, ακόμη και η υφιστάμενη συνταγματική πρόβλεψη  πρόωρης διάλυσης της Βουλής σε περίπτωση μη εκλογής προέδρου Δημοκρατίας, που κατά κοινή παραδοχή αποτελεί αστόχημα του ελληνικού καταστατικού χάρτη, δεν ευθύνεται για το ότι η χώρα, αντί να «βγει από τα μνημόνια» το 2015, υπήχθη στο βαρύτερο όλων. Το Σύνταγμα, έστω άστοχα, πρόβλεψε μια αφορμή αναγκαστικής πρόωρης προσφυγής στη λαϊκή ψήφο, αλλά δεν προσδιορίζει την έκβαση των εκλογών. Για την καταστροφή του 2015-16 τα φταίει το κεφάλι μας. Ο σοφός λαός, το 36% και το 44% που επέλεξαν να απόσχουν στις εκλογές τον Ιανουάριο και τον Σεπτέμβριο 2015 αντίστοιχα, και η ψήφος των προσελθόντων. Τον Σεπτέμβριο, μάλιστα, είχαμε εισπράξει τους καρπούς των χειρισμών Τσίπρα-Βαρουφάκη. Ξέραμε.

Η εκλογή προέδρου Δημοκρατίας δεν θα έπρεπε, με άλλα λόγια, να συνδέεται με πρόωρες εκλογές, αλλά ακόμη κι έτσι η ευθύνη (και η ανευθυνότητα) στον λαό επιστρέφει. Αν η επιπολαιότητά του είναι τόσο επίφοβη, θα είναι και σε άλλες εκλογές, ανεξάρτητες από την προεδρία της δημοκρατίας. Τι θα κάνουμε; Θα προβλέψουμε εκλογικό …«κόφτη»;

Ανάλογες σκέψεις δικαιολογούνται και σε άλλα θέματα. Για το χάλι της εκπαίδευσης φταίει, άραγε, ότι δεν επιτρέπονται τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ή οι ανεύθυνοι χειρισμοί των κυβερνήσεων στα Α.Ε.Ι και στα σχολεία; Το να επιτραπεί η ίδρυση ιδιωτικών ανώτατων σχολών είναι πιθανότατα σκόπιμο, όμως το να παράσχουμε πρόσβαση σε αξιοπρεπείς σχολές σε όσους έχουν να πληρώσουν (αν υποτεθεί ότι θα είναι κάποιου επιπέδου οι ιδιωτικές σχολές που θα δημιουργηθούν) δεν θα γιατρέψει το προέχον πρόβλημά μας – την αποκατάσταση του κύρους και της εύρυθμης λειτουργίας των καλών δημόσιων πανεπιστημίων μας.

Στην οικονομική πολιτική, η αποκατάσταση αναπτυξιακού περιβάλλοντος με σταθερό φορολογικό και ασφαλιστικό σύστημα χρειάζεται συνταγματική πρόβλεψη; Η έλλειψή της μας εμπόδιζε τόσο καιρό; Το ίδιο στο Δημόσιο – η αξιολόγηση και η αξιοκρατία δεν επιβάλλονται με καταστατικές διατάξεις, αλλά με σώφρονα διοίκηση και σοβαρή κοινή νομοθεσία. Μοιάζει λίγο με τη δικαιοσύνη, όπου η δικαστική ανεξαρτησία κατοχυρώνεται πλήρως, ανθούν όμως οι δημόσιες απόπειρες ποδηγέτησης των δικαστικών αρχών από την κυβέρνηση και, κατά τα διαδιδόμενα, οι χειρισμοί των «Ρασπούτιν» στα παρασκήνια..

Ας το αναθεωρήσουμε το Σύνταγμα. Αλλά για τη νόσο μας η αναθεώρηση δεν θα είναι ούτε ασπιρίνη.

Από τα λατινικά, που η σημερινή κυβέρνηση «των φώτων» θέλει να καταργήσει, αντλώ ένα ανεκδοτάκι που είχε διασώσει ο Κικέρων (De oratore, 2.276). Ο Σκιπίων Νασικάς (πραίτορας, ύπατος και άλλα τινά στη Ρώμη) είχε πάει να επισκεφθεί τον φίλο του ποιητή Έννιο στο σπίτι του στον Αβεντίνο λόφο- μια κάποια απόσταση. Η υπηρέτρια, με την οποία διέμενε ο Έννιος, του είπε ότι ο ποιητής δεν ήταν στο σπίτι. Ο Νασικάς κατάλαβε ότι του έλεγε ψέματα κατ’ εντολήν του κυρίου της. Μερικές μέρες αργότερα πήγε ο Έννιος στο σπίτι του Νασικά και τον ζήτησε. Ο Νασικάς φώναξε δυνατά ο ίδιος ότι έλειπε. Ο ποιητής τσαντίστηκε και απάντησε: «πιστεύεις ότι δεν αναγνωρίζω τη φωνή σου;». Ο Νασικάς τον μαλάκωσε, αλλά και τον αποστόμωσε: «Εγώ πίστεψα την υπηρέτριά σου. Εσύ γιατί δεν πιστεύεις εμένα;».

Άδικο είχε; Στην αλήθεια ή στο ψέμα, ό,τι λέει ο υπηρέτης, executive secretary, (υφ)υπουργός, σύμβουλος κ.ο.κ. απηχεί συνηθέστατα ό,τι φρονεί ή σκέφτεται το «αφεντικό» (εκτός αν είναι η συγκυρία που οι κοντινοί του έχουν ήδη αρχίσει να του σκάβουν τον τάφο). Συχνότατα, μάλιστα, δεν εκφράζει μόνο την ουσία των σκέψεων, αλλά και το ύφος του αφεντικού. Ώστε ο κάθε Πολάκης, για παράδειγμα, δεν μιλάει εκτός πλαισίου. Είναι συνήθως ηχείο του κάθε Έννιου, του κάθε Τσίπρα.

Η αφιέρωση στο βιβλίο του Ντάνιελ Γκρέι «Saturday 3 p.m.» (Bloomsbury 2016), ήτοι μέρα και ώρα που αρχίζουν οι αγώνες ποδοσφαίρου στην Αγγλία, είναι λιτή:

«Στο κορίτσι που ακούει στο παράθυρο».

Ποιο είναι το κορίτσι, το μαθαίνει ο αναγνώστης στο αντίστοιχο «κεφάλαιο» (το βιβλίο αποτελείται από πενήντα μικρά κείμενα για ισάριθμες «αιώνιες απολαυστικές στιγμές του σύγχρονου ποδοσφαίρου»), του οποίου αντιγράφω την αρχή:

«Κάθε τόσο η κόρη μου κάθεται περιμένοντας στο πίσω παράθυρο του σαλονιού μας. Δείχνει το πόμολο του παραθύρου και ρωτάει: “Παρακαλώ, μπορώ να ακούσω ποδόσφαιρο τώρα;” Θέλει να στρίψω το πόμολο και να αφήσω να μπει στο σπίτι ο ήχος από το στάδιο της Χιμπέρνιαν. Από στατιστική άποψη, δεδομένου ότι αυτή η παράκληση της έρχεται στο μυαλό και εκφράζεται από τα χείλη της οποιαδήποτε ώρα οποιασδήποτε μέρας, η Χιμπέρνιαν είναι απίθανο να παίζει. Είναι πολύ ευχάριστο ότι η κόρη μου πιστεύει ότι το ποδόσφαιρο διεξάγεται συνέχεια, διαθέσιμο για εκείνη όποτε το επιθυμεί.»

Το αφιερώνω σε όσους (και δη όσες) απορούν γιατί αίφνης το Παγκόσμιο Κύπελλο αποτελεί κώλυμα να πάμε για ποτό ή σουβλάκι. Γιατί, δυστυχώς, δεν διεξάγεται αδιάλειπτα. Δεν είναι εκεί, όποτε το επιθυμούμε. Οπότε τι να κάνουμε, επειδή το επιθυμούμε, κανονίζουμε εμείς τις ώρες μας με βάση εκείνες που υπαγορεύει εκείνο. Κάποτε το κάναμε για να βρεθούμε με κοπέλες, γιατί είναι παράλογο να κάνουμε το ίδιο για να δούμε τον ΝτεΜπρόινε;

Υ.Γ. Ένα ακόμη απόσπασμα του βιβλίου, αφιερωμένο στον αγαπητό φίλο Γιάννη Βαρβάκη του Cloud:

«Με έχει σχεδόν πάρει ο ύπνος, όταν η (ενν. τηλεοπτική) εκπομπή με μεταφέρει με μαγικό χαλί στη Θεσσαλονίκη και στον ΠΑΟΚ εναντίον της Μπορούσια Ντόρτμουντ, μαύρο απέναντι σε κίτρινο, το φεγγάρι απέναντι στον ουρανό. Ο παίκτης του ΠΑΟΚ με το νο 11 περνάει πίσω από τον αμυντικό και καρφώνει την μπάλα στα δίχτυα μέσω του δοκαριού. Η δύναμη στη φασαρία των φιλάθλων του γηπεδούχου νομίζεις ότι κάνει την τηλεοπτική κάμερα να τρέμει. Είναι ένα ενστικτώδες, καταιγιστικό, ηδονικό ουρλιαχτό. Ο νο11 πηδάει τις διαφημιστικές πινακίδες και τρέχει στο κοινό του. Άνδρες αναρριχώνται στο προστατευτικό φράγμα για να δείξουν ρωμαλέα ευγνωμοσύνη, χτυπώντας τα στήθη τους και κραυγάζοντας προς τ’ αστέρια. Τίποτε άλλο δεν μετράει.»

[Μερικοί λένε ότι θα έπρεπε να μετράει, προσθέτει ο συγγραφέας, γιατί είναι Ελλάδα, κρίση και φτώχεια. Περιττό να πω ότι ο ίδιος δικαιολογεί απόλυτα γιατί …δεν μετράει. Μπορεί, υποστηρίζει μάλιστα, να μην είναι διαφυγή από την πραγματικότητα, αλλά γνήσιο αίσθημα ότι το ποδόσφαιρο είναι πολύ σημαντική παράμετρος στη ζωή!..]

Μπαίνω σε ξένα χωράφια. Του Old Boy, ας πούμε. Ως παλιός Πανιώνιος (και δη «μπασκετικός»), όμως, το τολμώ. Και διερωτώμαι, «Αμερικανέ παικταρά, τι δουλειά είχες στα Τρίκαλα, εσύ ένας Νεοσμυρνιώτης;»

Σύντομο ιστορικό: ο Πανιώνιος στο μπάσκετ έπρεπε να κερδίσει δύο από τους τρεις τελευταίους αγώνες του, για να μην πέσει κατηγορία. Έχασε και τους τρεις. Και όμως διασώθηκε. Πώς; Τα Τρίκαλα, ήδη υποβιβασμένα, με επτά παίκτες μετά βίας, κέρδισαν εκτός έδρας τον Κόροιβο Αμαλιάδας (και τον παρέσυραν μαζί τους στην Α2), που τον έφαγε το άγχος ή η υπεροψία ή αμφότερα.

Και ο πρόεδρος της ομάδας μπάσκετ του Πανιωνίου δήλωσε προς τους Νεοσμυρνιώτες ότι τους έκανε «υπερήφανους» (!).

Δεν αμφισβητώ ότι η ομάδα, που ξεκίνησε τη σεζόν «σκόρπια», πάλεψε. Ούτε ότι ο πρόεδρος – μέτοχος συνέβαλε. Ωστόσο, ο ίδιος παραδέχτηκε ότι ήταν λάθος του που άλλαξε προπονητή, ενώ απέμεναν τρεις αγώνες για τη σωτηρία. Τρεις αγώνες που ο Πανιώνιος τους έχασε όλους. Δεν σώθηκε. Τον έσωσε το φιλότιμο των παικτών των Τρικάλων, μεταξύ των οποίων δύο Αμερικανοί, που βρέθηκαν σε κρεσέντο. Πώς, άραγε, ο πρόεδρος έκανε υπερήφανους τους συντοπίτες του;

Ενδεχομένως μετά την υπερήφανη διαπραγμάτευση Τσίπρα-Βαρουφάκη η περηφάνια έχει αυτονομηθεί από τις πράξεις του καθενός. Μπορείς να είσαι υπερήφανος και με ξένα κόλλυβα. Όχι περήφανος για τους άλλους, που κάτι πέτυχαν ή σου έδωσαν. Περήφανος για τον εαυτό σου, που ευνοήθηκε από την ξένη προσπάθεια.

«Έφυγε πλήρης ημερών.»

Σημαίνει κάτι;

Ασφαλώς. Μαρτυρεί την ηλικία. Το πόσο ξεπέρασε το προσδόκιμο.

Γνωστός δημοσιογράφος με εξαιρετικό χιούμορ, εν ζωή ευτυχώς, έλεγε πως πάνω απ’ το προσδόκιμο «κλέβει» κανείς τον μέσο όρο. Παλιός δικηγόρος το αναδιατύπωνε: «ζω ήδη τρία χρόνια δωρεάν».

«Λέει» η ηλικία της αποχώρησης. Η λογική μετριάζει τον πόνο.

Και δεν λέει. Ο πόνος υπάρχει. Ο φίλος χάνεται. Μα, ήταν όντως φίλος, κοντά σαράντα χρόνια μεγαλύτερος– ή μήπως ήταν φίλος των γονιών σου, που η απώλειά του σε πληγώνει επειδή χάνεται το παρελθόν (σου)– κι επειδή κι εσύ πλησιάζεις, αν δεν διανύεις ήδη, την «τρίτη ηλικία»;

Και όμως ήταν φίλος. Δικός σου. Απ’ αυτούς τους σπουδαίους ανθρώπους που προσαρμόζονται στον χρόνο, ακόμη κι αν σε μερικά πράγματα μένουν «αγύριστα κεφάλια» – απ’ αυτούς τους λίγους που γίνονται φίλοι του γιου των φίλων τους.

Όταν φεύγουν, νιώθεις ότι σε πλούτιζαν με την παρουσία τους – και ξέρεις ότι θα σε πλουτίζει η ανάμνησή τους.

Καταλαβαίνεις ότι όσο «πλήρεις ημερών» και αν ήταν, οι μέρες τους δεν ήταν αρκετές για τους δικούς τους. Και ομνύεις ότι στο εξής δεν θα αναβάλλεις ένα τηλεφώνημα, μια συνάντηση, μια επαφή θεωρώντας πως θα είναι κι αύριο εφικτά.

Ομνύεις – αλλά ξέρεις πως θα πατήσεις τον όρκο. Μέχρι την επόμενη φορά που θα μετανιώσεις.

Όταν ο Γιώργος ο βραβευμένος – ο Παπανδρέου junior, καλέ, που είχε τιμηθεί εν Γερμανία με το βραβείο Quadriga. Τι να σου κάνει ο Τσίπρας, τρίτος από αληθείας, με τον έπαινο του Δικηγορικού Συλλόγου Παρισίων – σιγά τη μεγαλόπολη… (Τότε, πάντως, είχε ακουστεί το κακεντρεχές: «αν ο Παπανδρέου βραβεύθηκε για ειλικρίνεια, μήπως πρέπει να βραβευθεί αναδρομικά και ο Καραμανλής για εργατικότητα;»)

Όταν, λοιπόν, ο μετέπειτα (το 2010) βραβευθείς Γιώργος είχε αναλάβει την εξουσία (το 2009) είχε καλέσει τους υπουργούς του να είναι «αντεξουσιαστές στην εξουσία». Τότε το θεώρησα μία ακόμη ανοησία απ’  αυτές που εξεμούν οι πολιτικοί. Τώρα, τόσα χρόνια μετά, κατάλαβα το νόημα της φράσης. Καλούσε όσους ήταν πρωτόπειροι στην εξουσία, αντεξουσιαστές υπό μία έννοια μέχρι τότε, να διδαχθούν απ’ αυτήν.

Πώς το κατάλαβα; Από τον αντεξουσιαστή, που αφού συνελήφθη με την κατηγορία εννέα ληστειών σε τράπεζες, φέρεται τώρα ύποπτος και για 21 περιπτώσεις κλοπής μελιού και αφανισμού 1.135 μελισσοσμηνών – καθώς, αφού έκλεβε το μέλι, κατέστρεφε τις κυψέλες για να μην αφήνει ίχνη (και του την πέσει η μελισσοαστυνομία με τα κεντριά).

Ο άνθρωπος είναι σαφές ότι είχε διδαχθεί από την εξουσία εξ αποστάσεως. Απλώς, από μία ιδιότυπη προσκόλληση στην κυριολεξία, αφού διαγούμισε το μέλι με εισαγωγικά (τα λεφτά των τραπεζικών καταστημάτων), στο οποίο περιορίζεται η πολιτική εξουσία, πέρασε στο μέλι καθαυτό. Ίσως ήταν λίγο οικολόγος (ιδιόρρυθμος: τον έθελγε το προϊόν, όχι οι μέλισσες), ίσως υποσυνείδητα αποστρεφόταν τον Κουφοντίνα και, έναντι της δόξας του μελισσοκόμου, ζήλωσε εκείνη του μελισσοterminator.

Σίγουρα, πάντως, ήταν αντεξουσιαστής με μεθόδους εξουσίας. Όπως η τελευταία –εν Ελλάδι μιλάμε- φορολογεί για να αρπάξει τώρα εξοντώνοντας τους φορολογούμενους για το μέλλον, έτσι κι αυτός άρπαζε το μέλι σκοτώνοντας τις παραγωγούς του. Όλους αυτούς το μέλλον ουδόλως τους μέλει.

Το όνομά του δεν έχει ανακοινωθεί, προφανώς δεν δόθηκε ακόμη τέτοια εισαγγελική άδεια. Θεωρώ, πάντως, εντελώς αστήρικτες τις φήμες ότι λέγεται Παπακωνσταντίνου ή Τσακαλώτος. Και αν αληθεύουν, πρόκειται περί τυχαίας συνωνυμίας χωρίς περαιτέρω συμβολισμό.

Αντιγράφω (sic) από σχόλιο –σε σχετικό ιστότοπο- για ελληνικό παραθεριστικό ξενοδοχείο. Γάλλος ο επισκέπτης, γράφει στη γλώσσα του – και μεταφράζει όχι ο Τσίπρας, αλλά το Google, κάτι που ενίοτε δεν διαφέρει ιδιαίτερα:

«(Μεταφράστηκε από το Google) Σε γενικές γραμμές αυτό το ξενοδοχείο εξακολουθεί να είναι εντάξει, αλλά ήμουν απογοητευμένος από τη σύζυγό μου και κλινοσκεπάσματα από ένα 5 αστέρων. Στρώμα πάρα πολύ σκληρά. Επίσης πολύ κακή ηχομόνωση σαν ένα κτήριο της δεκαετίας του ’50.

Τα υπόλοιπα είναι ΟΚ, θέση ωραία παραλία. Υπηρεσία δεν ορθότερη. Συνολική Βαθμολογία 2 5/5.

(Αρχικό κείμενο) Dans l’ensemble cette hôtel reste pas mal mais j’ai été déçu ainsi que mon épouse par la literie loin d’ un 5 étoiles. Matelas trop dure. De plus insonorisation très mauvaise comme dans un immeuble des années 50.
Pour le reste c’est correcte, emplacement bord de mer sympa. Service correcte sans plus. Note global 2, 5/5.»

Στα γαλλικά, ο τουρίστας δηλώνει ότι απογοητεύτηκε, όπως και η σύζυγός του, από τα κλινοσκεπάσματα του ξενοδοχείου. Στα ελληνικά, παραδέχεται ότι απογοητεύτηκε από τη σύζυγό του και τα κλινοσκεπάσματα.

Είναι μάλλον εμφανές ότι έχουμε ενώπιόν μας ένα παράδειγμα του πώς ο καλός μεταφραστής μπορεί να βελτιώσει το αυθεντικό. Αυτό είναι συχνό σε ορισμένους, όπως ας πούμε ο φίλος μου ο Βασίλης, για τον οποίον λέγεται προσφυώς (από μένα) ότι οι μεταφράσεις του είναι καλύτερες των πρωτοτύπων. Προσοχή: δεν είναι δικά του έργα, παραμένουν κείμενα του κάθε μεταφραζόμενου συγγραφέα. Γίνονται, όμως, όπως ο συγγραφέας θα ήθελε να τα είχε γράψει.

Εν προκειμένω, ο Γάλλος φίλος μάλλον δεν θα ήθελε να δημοσιευθεί όπως μεταφράστηκε, εκτός αν είχε αποφασίσει να πάρει διαζύγιο ή να υποστεί τη μουρμούρα του αιώνα. Πιθανότατα, όμως, με την ψυχή του αυτό θα ήθελε να γράψει. Πήγε στο πεντάστερο με τη σύζυγό του και η τελευταία τον απογοήτευσε (η γυναίκα του ενδεχομένως αισθάνεται το αντίστροφο – ίσως με τα δίκια της κι αυτή). Τι να κάνει ο άνθρωπος, δεν άντεχε να μην εκφραστεί (και με την κατά Βενέζη έννοια), αλλά δεν τολμούσε να το κάνει ωμά και «τα έριξε» στα κλινοσκεπάσματα.

Σκεφθείτε τώρα, αν δεν τολμάς να πεις ότι σε απογοήτευσε ο άλλος, πόσο δύσκολο είναι να παραδεχθείς ότι σε απογοήτευσε ο εαυτός σου. Αν δεν προσφέρονται τα κλινοσκεπάσματα να κατηγορήσεις, θυμάσαι πού είχε πάει ταξίδι πριν από τριάντα χρόνια ο πατέρας του –δικού σου σημερινού- μεσάζοντα, τι κακός που είναι ο καπιταλισμός, πόσες γκέλες έχει κάνει ο στόπερ της ομάδας σου. Το μόνο που δεν θυμάσαι είναι τι έταζες. (Το πόσα παίρνεις το θυμάσαι, γιατί τα χαίρεσαι.)

Ισχύει και για ψηφοφόρους. Ας αφήσουμε τα κλινοσκεπάσματα και τα διάφορα papers με ονόματα ευπόρων που λειτουργούν ως φερετζέδες της πολιτικής απάτης. Και ας χτυπήσουμε απλώς το κεφάλι μας στον τοίχο.

Η κλινοστρωμνή μια χαρά ήτανε.