“This is the sort of place where you really do not put a nuclear plant,” says Deffeyes.
John McPhee, “Basin and Range”
Μια μελλοντική γενιά θα ρίξει ευθύνες σε όσους πολέμησαν την κλιματική αλλαγή έχοντας διαγράψει με μονοκονδυλιά την πυρηνική ενέργεια. Διότι κανείς δεν αμφισβητεί ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας εκπέμπει ελάχιστες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και δεν συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας.
Δικαιολογημένη η αντίδραση κάποτε – η πρόσφατη μνήμη της φρίκης ύστερα από τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και ο φόβος στιγμιαίου ολοκαυτώματος από τις επιδείξεις των πυρηνικών δυνάμεων στις δεκαετίες που ακολούθησαν. Απολογιστικά όμως ύστερα από επτά δεκαετίες, όσον αφορά στα ατυχήματα σε πυρηνικούς αντιδραστήρες οι επιπτώσεις τους ωχριούν μπροστά στις συνέπειες της ανθρωπογενούς έκλυσης αερίων του θερμοκηπίου. Δίχως την πρόθεση να απαξιώσω τη ρύπανση αέρα, νερών και εδάφους, να θυμίσω ότι στο Τσερνομπίλ, στη θέση του χειρότερου των πυρηνικών ατυχημάτων (με την παρωχημένη ακόμα και για εκείνη την εποχή τεχνολογία, με τους πολλούς θανάτους και τις συνέπειες στην υγεία χιλιάδων πολιτών στην Ευρώπη), η άγρια ζωή έχει επιστρέψει και ευδοκιμεί ανεπηρέαστη. Στο Three Mile Island, οι επιπτώσεις θεωρούνται πλέον ασήμαντες (περισσότερο θυμόμαστε την εγρήγορση που έφερε το ατύχημα, διαμορφώνοντας οριστικά τη συνείδηση του κινήματος κατά των πυρηνικών αντιδραστήρων). Τέλος, στη Φουκουσίμα, η μονάδα λειτουργούσε χωρίς στοιχειώδεις κανόνες ασφαλείας, σε περιοχή που δίνει μεγασεισμούς και τσουνάμι.
Αντίθετα, την τελευταία εικοσαετία βιώνουμε την κλιμάκωση φαινομένων που σχετίζονται με απορρύθμιση του παγκόσμιου κλίματος. Ολοκαυτώματα από κύματα φωτιάς σε δασικές πυρκαγιές. Δεκάδες νεκροί – ΗΠΑ, Ρωσία, Πορτογαλία, Ελλάδα. Υγροί τάφοι σε παράκτιες περιοχές στα χαμηλά γεωγραφικά πλάτη από κυκλώνες και τυφώνες. Οι νεκροί χιλιάδες – Γουατεμάλα, ΗΠΑ, Μιανμάρ, Φιλιππίνες, Καραϊβική… Απώλεια καλλιεργήσιμων εκτάσεων, ευκολότερη εξάπλωση μολυσματικών νόσων. Λειψυδρία. Καταστάσεις οι οποίες δένουν με την αύξηση των αερίων ρύπων. Ολοένα πιο σφικτή αποδεικνύεται η σχέση.
Τα σημεία της παγκόσμιας αλλαγής παντού και η δαιδαλώδης σύνδεσή τους με τα έργα και τις πράξεις μας, κρυμμένη πίσω από δυσνόητες στατιστικές, διευκολύνει την εθελοτυφλία και την πολιτική απραξία. Αντίθετα από τις μονοσήμαντες επιπτώσεις στο Τσερνομπίλ για τις οποίες ήταν ευκολότερη η ανάδειξη του στατιστικού δεσίματος: ραδιενέργεια –> ασθένεια, θάνατοι.
Κλιματική αλλαγή η οποία θα βαρύνει περισσότερο τους ανθρώπους παρά το φυσικό περιβάλλον. Στεριές, ωκεανοί, ατμόσφαιρα: ανέκαθεν σκηνικό διαρκούς αλλαγής, από τη στιγμή της γέννησης του πλανήτη. Και κάποιες από τις αλλαγές τόσο δραστικές σε σημείο που δεν μπορούμε να τις λογαριάσουμε με μέτρο την εμπειρία μας. Όπως τότε που η μεγάλη μητέρα ρεύτηκε και ξέρασε τοξικά αέρια και λάβα, στη Σιβηρία, κι έσυρε τη ζωή άρρωστη και χρεωκοπημένη από τον Παλαιοζωικό στο Μεσοζωικό, στο τέλος της Περμίου. Ας καταστροφολογούμε με μέτρο, η ζωή θα ξεπεράσει ένα μικρό συγκριτικά ολίσθημα στην Πλειόκαινο (όπως διαβάζω) από το δικό μας κλιματικό σπρώξιμο – συνυπολογίζω και τις εκπτώσεις πάνω στη βιοποικιλότητα από την Ανθρωπόκαινο. Έχω ασκήσει το βλέμμα του νου μου να κάνει ισολογισμούς σε γεωλογικό χρόνο. Η ζωή ανακάμπτει, συν Θεώ – time the destroyer is time the healer για να παραφράσω τον Eliot. Παραπλάνηση όσοι ακτιβιστές στο όνομα του περιβάλλοντος προβάλλουν σε καθημερινές συνειδήσεις ψευδή εικόνα της γης, πριν τον άνθρωπο. Μια οικολογική Σάνγκρι Λα, παραδεισένια, αμετάβλητη στο χρόνο την οποία πρέπει να επαναφέρουμε και να διατηρήσουμε. Δεν ισχύει. Η φύση τρώει και ξανατρώει την ουρά της, αλλάζει, γκρεμίζει, ξαναχτίζει. Άλλοτε απρόσμενα, βαράει με σιδερένια γροθιά. Άλλοτε προβλέψιμα, σπρώχνει ήρεμα με συνεχές λάου λάου βαμβακιού χιλιετιών.
Ας δούμε συνολικά το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, όχι ως κάτι νεόφερτο από τον άνθρωπο, μοναδικό. Και ας επαναφέρουμε δίχως φοβίες στο τραπέζι την τεχνολογία της πυρηνικής ενέργειας, σύμμαχο στην αντιμετώπιση της ανθρωπογενούς αλλαγής. Δεδομένοι οι ρυθμοί ανάπτυξης που δικαιωματικά αναλογούν σε όλους. Μαζί και οι ανανεώσιμες πηγές οι οποίες μπορούν να συνεργήσουν με την πυρηνική ενέργεια που δίνει σταθερή και αξιόπιστη βάση παραγωγής. Μαζί και οικονομικές προσεγγίσεις με τα χρηματιστήρια ρύπων (τα οποία ποτέ δεν εμπιστεύθηκα) και τους περιβαλλοντικός φόρους (εδώ αυτές τις μέρες γελάμε). Μαζί και τα υπόλοιπα: η ανάγκη ορθής χωροθέτησης των αντιδραστήρων, το κόστος κατασκευής, λειτουργίας και αποδόμησης των πυρηνικών μονάδων, τα τεχνικά ζητήματα και το κόστος που σχετίζονται με τη διαχείριση και την τελική απόθεση των αποβλήτων, η πιθανότητα τρομοκρατικών ενεργειών…
Οι μαχητές κατά της κλιματικής αλλαγής και δογματικοί αρνητές της πυρηνικής ενέργειας τα θέλουν όλα δικά τους, με παιδικό πείσμα και επιλεκτική ματιά. Επενδύουν στην τεχνοφοβία πολλών (κάποιοι θεωρούν σοφία τη τεχνοφοβία). Κανείς όμως δεν αρνείται ότι η τεχνολογία βελτιώνεται συνεχώς, σε όλους τους τομείς, μειώνοντας κινδύνους. Γιατί η τεχνολογία της πυρηνικής ενέργειας ν’ αποτελεί εξαίρεση; Αεροπορικά ατυχήματα συμβαίνουν, διαρκώς, δίχως να θεωρείται ταμπού η αεροναυπηγική η οποία συνεχώς ερευνά την ελαχιστοποίηση των ρίσκων. Ας προχωρήσουμε με την επίγνωση ότι ποτέ τα ρίσκα δεν θα μηδενιστούν, κάτι που θεωρώ καλό καθώς ενίοτε θα προσγειώνουν την υπέρμετρη έπαρσή μας.
Κάποτε δαμάσαμε τη φωτιά, με τον αναγκαίο φόβο δίχως τύψεις. Αργότερα δαμάσαμε και την πυρηνική ενέργεια. Καιρός να εξορκίσουμε τύψεις κι εφιάλτες του παρελθόντος για ν’ αντιμετωπίσουμε προκλήσεις του παρόντος, προκλήσεις που εμείς φέραμε. Σίγουρα σε κάποιο μέλλον θα έρθουν πρόσθετες. Αλλαγές για τις οποίες δεν θα ευθυνόμαστε. Τότε, το πιστεύω, θα αποφασίσουμε να διατηρήσουμε τη ζωή όπως τη συνηθίσαμε και μας βόλεψε, θα χρησιμοποιήσουμε τεχνολογία για να αποτρέψουμε τις αλλαγές. Αν είμαστε τυχεροί θα καταφέρουμε να πλάσουμε μέλλον που θα μοιάζει στις ψευδαισθήσεις ενός μόνιμα παραδεισένιου παρελθόντος μας. Αν δεν είμαστε, όλα κάποτε τελειώνουν.